Part of the debate – Senedd Cymru am 3:57 pm ar 29 Medi 2020.
Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ddatganiad heddiw ac am yr ymgysylltu cadarnhaol y cyfeiriodd Russell George ac yntau ato eisoes, sydd ar draws y pleidiau, yn ystod yr argyfwng hwn. Ac rwy'n ddiolchgar iawn ei fod ef, yn rhai o'r cyhoeddiadau a wnaeth y Gweinidog heddiw, yn amlwg wedi ymgysylltu'n weithredol gyda'r trafodaethau hynny ac wedi rhoi ystyriaeth i hynny, ac yn cyfeirio'n neilltuol yn y fan hon fy mod i'n gwybod ein bod ni wedi codi effaith bosibl cyfnodau clo lleol gydag ef, ac mae'n braf iawn gweld y buddsoddiad y bwriada ei wneud.
A gaf i ddechrau drwy ofyn iddo am ychydig mwy o fanylion am y cymhwysedd tebygol ar gyfer yr adnoddau ar gyfer cyfnodau clo lleol? Mae'n ddigon posibl, fel y dywedodd y Gweinidog mewn ymateb i Russell George, nad yw'n ofynnol i fusnesau gau, ac efallai na fydd rhai ohonyn nhw yn cau, ond efallai fod yr effaith ar eu masnachu nhw'n un ddifrifol iawn. Efallai eu bod nhw'n teimlo y byddai'n well iddyn nhw ddal ati, yn enwedig os mai dim ond, dywedwch, cyfnod clo o dair wythnos fydd gyda ni, ond fe all eu helw nhw ddiflannu'n llwyr. Felly, a yw'r Gweinidog yn rhagweld y bydd yn rhaid i fusnesau gau mewn gwirionedd cyn y gallan nhw wneud cais am gymorth, yn hytrach na chael rhywfaint o hyblygrwydd posibl yn hynny o beth? Ac a wnaiff ddweud ychydig mwy wrthym ni ynglŷn â sut mae'r grantiau cyfnod clo lleol hynny'n debygol o gael eu cyflwyno? Mae'r Gweinidog, yn amlwg yn gwbl briodol, yn dweud mai Busnes Cymru fydd y man cyswllt cyntaf ar gyfer y rhan fwyaf o'r gronfa cadernid economaidd, ond rwy'n awgrymu y gallai fod yna achos o blaid cynnwys llywodraeth leol yn hyn o beth.
Mae'r Gweinidog yn croesawu'r cynllun i gefnogi swyddi ac, wrth gwrs, mae pawb yn falch o weld Llywodraeth y DU yn cymryd camau, ond, fel y dywedodd y Gweinidog, mae yna rai busnesau na fydd hynny'n ddefnyddiol iddynt, ac na fydd rhoi pobl ar waith rhan-amser o bosibl yn gweithio.
Rwy'n croesawu'n fawr gyhoeddiad y Gweinidog y bydd £20 miliwn ar gael ar gyfer busnesau twristiaeth a lletygarwch, ond mae hefyd yn cyfeirio at fusnesau y mae angen iddyn nhw ddefnyddio eu hadnoddau nhw eu hunain. Nawr, oherwydd yr effaith a wynebodd busnesau twristiaeth a lletygarwch yn gynharach yn yr haf, pan nad oedden nhw'n gallu agor o gwbl, a phan maen nhw'n agor mewn ffordd gyfrifol, mae lefelau'r busnes wedi gostwng. A hefyd, mae'n ddrwg gennyf ddweud, ceir arferion gresynus iawn o hyd gan gwmnïau yswiriant y busnesau hynny, i rai o'r busnesau hynny, ac rwyf am roi hyn gerbron y Gweinidog, mae'n ddigon posibl nad oes ganddyn nhw'r adnoddau i'w buddsoddi, ac fe allai hyn fod yn wir am fusnesau diwylliannol hefyd, fel lleoliadau i gynnal cyngherddau. Felly, tybed a wnaiff roi rhywfaint o sicrwydd inni y rhoddir ystyriaeth i hynny, i'r busnesau hyn nad oes ganddynt, am resymau da, yr adnoddau eu hunain ac efallai eu bod wedi cyrraedd terfyn eu capasiti i fenthyca, y bydd rhywfaint o gymorth ar gael i'r rhain.
Tybed a all ddweud wrthym ni a yw microfusnesau ac unig fasnachwyr yn debygol o elwa ar y cylch hwn ai peidio. Ac fe hoffwn i ofyn hefyd a yw'r Gweinidog yn hyderus bod gan Fusnes Cymru y capasiti i ymdrin â'r cylch newydd hwn o gyllid sydd i'w groesawu yn fawr. Fel y dywedodd y Gweinidog ei hun, mae angen i ni gael y cyllid i'r man priodol yn gyflym.
Yn olaf, rwy'n falch iawn o glywed y Gweinidog yn dweud ei fod mewn sgwrs â Llywodraeth y DU ar hyn o bryd. Tybed a yw'r sgwrs honno—ac efallai nad yw hyn yn ei bortffolio ef, ond ar draws y Llywodraeth—yn cynnwys trafodaethau parhaus am gynyddu pwerau benthyca Llywodraeth Cymru, oherwydd mae'n ymddangos i mi yn y tymor hwy—bod partneriaeth dda â Llywodraeth y DU, wrth gwrs, yn ddymunol—ond yn y tymor hwy, efallai y bydd Gweinidogion Cymru yn dymuno gwneud buddsoddiadau sylweddol na fydd eu pwerau benthyca presennol nhw'n caniatáu i hynny ddigwydd. Mae'r Gweinidog yn sôn am y sector awyrofod yn benodol, a tybed a yw ei sgyrsiau ef â Llywodraeth y DU—rwy'n siŵr eu bod nhw—yn ymwneud â chefnogaeth i'r diwydiant dur, oherwydd mae hynny y tu hwnt i gapasiti presennol Llywodraeth Cymru yn ariannol.
Ac yn olaf, yn y trafodaethau parhaus hynny gyda Llywodraeth y DU, a gaf i ofyn i'r Gweinidog unwaith eto a fydd ef yn ystyried codi achos y rhai nad ydyn nhw wedi cael cymorth, yn enwedig y bobl nad oedden nhw'n cael cymorth gan y cynllun ffyrlo? Mae rhai ohonyn nhw, wrth gwrs, wedi symud ymlaen yn llwyddiannus, maen nhw mewn swyddi eraill, ond fe fu'n rhaid i rai ohonyn nhw ddefnyddio eu holl gynilion. Rwyf i wedi ymdrin â phobl ifanc sydd wedi colli blaendaliadau ar gyfer tai a phobl a fu'n rhannol hunangyflogedig sydd wedi gorfod gwario eu cynilion treth. Felly, a gaf i ofyn iddo ef a wnaiff gytuno â mi fod gan yr ymgyrch, ExcludedUK, achos i'w gyflwyno o hyd, a gofyn i'r Canghellor a oes unrhyw gefnogaeth y gellid ei rhoi i'r rhai na roddwyd cymorth iddyn nhw? Rwy'n gofyn, wrth gwrs, a ellid gwneud hynny ar lefel Cymru, ond rwy'n deall yr hyn a ddywedodd y Gweinidog yn y gorffennol am gapasiti cyllideb Cymru a'r angen i dargedu cymorth at amddiffyn swyddi. Ond rwy'n credu ei bod hi'n bwysig i'r miloedd lawer hynny o ddinasyddion Cymru sy'n eu cael eu hunain yn y sefyllfa hon, ein bod ni'n cydnabod yn y fan hon o leiaf nad ydyn nhw wedi mynd yn anghof gennym ni.