8. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Tai a Llywodraeth Leol: Canol Trefi: Diogelu eu dyfodol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:38 pm ar 29 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 4:38, 29 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Fe gyfeirioch chi at y pecyn trawsnewid trefi gwerth £90 miliwn a gyhoeddwyd ym mis Ionawr a'r datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd gennych ychydig cyn toriad yr haf ar gymorth i ganol ein trefi i ymdopi â phandemig y coronafeirws. Roedd eich datganiad ysgrifenedig ar 15 Gorffennaf, a oedd yn cyhoeddi cronfa o £9 miliwn, yn datgan bod £5.3 miliwn o hyn yn dod o'r rhaglen trawsnewid trefi a £3.7 miliwn o gyllid Tasglu'r Cymoedd. Felly ai cyllid newydd neu ran o'r £90 miliwn a gyhoeddwyd eisoes ym mis Ionawr yw hwn?

Mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi cronfa trefi gwerth £3.6 biliwn i gefnogi trefi ledled Lloegr. Er i'r rhan fwyaf o'r arian hwn ddod o wariant adrannol y Weinyddiaeth Dai, Cymunedau a Llywodraeth Leol yn y DU ar gyfer Lloegr, nad oedd, felly, yn cynhyrchu cyllid canlyniadol Barnett ychwanegol i Lywodraeth Cymru, daw'r holl gyllid ar gyfer y gronfa trefi yn Lloegr o botiau a fydd yn cynhyrchu cyllid i Lywodraeth Cymru. O gofio y bydd Llywodraeth Cymru felly'n gwneud ei phenderfyniadau ei hun ar sut i wario hyn, a fyddwch chi'n gwario o leiaf swm cyfatebol ar drawsnewid trefi yng Nghymru?

Mae trefi bach yng Nghymru yn cyfrif am bron i 40 y cant o boblogaeth gyfan y wlad. Mae pump o'r 10 ardal fwyaf difreintiedig yng Nghymru wedi'u lleoli mewn trefi, gan gynnwys y Rhyl, Wrecsam a Merthyr Tudful. Felly, byddai Llywodraeth Geidwadol Cymru yn sefydlu cronfa gwerth £200 miliwn ar gyfer trefi glan môr a threfi marchnad i helpu i adfywio cymunedau lleol Cymru, a fyddai'n helpu i sicrhau buddsoddiad ledled Cymru ac, yn hollbwysig, yn galluogi cymunedau i benderfynu sut y caiff y gronfa ei fuddsoddi yn eu hardal leol.

Sut, felly, ydych chi'n ymateb i'r datganiad gan FSB Cymru, y Ffederasiwn Busnesau Bach, fod arnom angen dull newydd ar gyfer ein strydoedd mawr, gan gynnwys cyhoeddi strategaethau trefi ym mhob tref, sicrhau bod y berchnogaeth yn lleol, a bod busnesau, y sectorau gwirfoddol a chyhoeddus yn cael eu cynnwys, sefydlu cofrestr eiddo pan fo ymyriadau'n aml yn methu â landlordiaid absennol neu anhysbys, er mwyn adeiladu sail ar gyfer ymgysylltu, ac ailystyried swyddogaeth ardrethi busnes mewn trefi, gan efelychu rhyddhad busnesau'r stryd fawr yn Lloegr?

Roedd eich datganiad ym mis Gorffennaf yn nodi y byddai'r gronfa £9 miliwn yn ategu cronfa trafnidiaeth gynaliadwy leol Llywodraeth Cymru ac yn ei gwneud yn fwy diogel ac yn haws i bobl fynd o gwmpas eu tref leol. Rydych chi hefyd yn datgan heddiw hefyd fod gwneud mannau cyhoeddus yn fwy gwyrdd, mynd i'r afael â draenio a gwella ansawdd aer yn ganolog i lunio canol trefi yfory. Sut felly ydych chi'n ymateb i alwad RNIB Cymru a Guide Dogs Cymru i Lywodraeth Cymru sicrhau nad yw pobl sydd wedi colli eu golwg, a phobl anabl eraill, dan anfantais annheg oherwydd newidiadau i'r amgylchedd adeiledig, nac unrhyw fesurau eraill a gymerir mewn ymateb i'r coronafeirws?

Roedd eich datganiad ym mis Gorffennaf hefyd yn nodi y byddai'r gronfa £9 miliwn yn ategu cyllid i gefnogi costau rhedeg ardaloedd gwella busnes am dri mis. Ardal gwella busnes yw lle mae busnesau lleol—[Anghlywadwy.]—a chydweithio â phartneriaid i ffurfio grŵp i fuddsoddi arian a gwneud gwelliannau i ardal. Fodd bynnag, pan edrychais ar wefan Llywodraeth Cymru heddiw, roedd yn nodi gallai 16 o ardaloedd gwella busnes yng Nghymru ar hyn o bryd ond cael—[Anghlywadwy.]—mae cymorth hyd at fis Mawrth 2020 ar gael ar gyfer pob ardal gwella busnes arfaethedig. Felly, beth, os gwelwch yn dda, os gallwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni, yw'r sefyllfa bresennol gyda nhw?

Yn olaf, rydych chi'n dweud heddiw fod ymgysylltu â chymunedau a'u grymuso yn ganolog i nodi a blaenoriaethu camau gweithredu a fydd yn cryfhau canol ein trefi, ac y bydd y grŵp gweithredu gweinidogol ar ganol trefi yn blaenoriaethu hyn. Pan holais i chi am hyn ym mis Ionawr, gan gyfeirio at y gwaith helaeth a wnaed gan Ymddiriedolaeth Carnegie ar y wladwriaeth alluogi a 'Turnaround Towns', a ganfu fod dyfodol ein trefi yn ymwneud â mwy na'r stryd fawr yn unig, mae hefyd yn ymwneud â mynediad trigolion at ysgogiadau newid a'u gallu i ddylanwadu ar benderfyniadau, a bod cymunedau yn y sefyllfa orau i ddod â chyfoeth o wybodaeth leol ac egni ar y cyd i'r penderfyniadau sy'n effeithio arnyn nhw, fe wnaethoch chi ateb:

'Un o'r pethau yr ydym ni'n ei wneud yn rhan o'r pecyn hwn yw ystyried sut y gallwn ni gyfathrebu mwy gyda chymunedau, i weithio gyda nhw, i siarad mewn gwirionedd am y gefnogaeth yr ydym ni'n sôn amdani a chael eu barn'.

Felly, yn olaf, pa fesurau pendant yr ydych chi felly wedi'u rhoi ar waith ers mis Ionawr i wneud i hyn ddigwydd? Diolch yn fawr.