Part of the debate – Senedd Cymru am 4:22 pm ar 30 Medi 2020.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n ymwybodol o'r amser. A gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl hon yn gyntaf oll? Cyfraniadau rhagorol gan bawb, yn gwneud amrywiaeth o bwyntiau sy'n deillio o'n dadansoddiad yn ein hadroddiad cyntaf ar COVID-19 fel pwyllgor iechyd, gan gyflawni ein rôl graffu fel pwyllgor ac fel aelodau o'r pwyllgor. Mae adroddiadau eraill i ddilyn.
Nawr, mae'n deg dweud, yn amlwg, ei bod wedi bod yn flwyddyn gwbl ddinistriol. Roedd ofn gwirioneddol ar ein wardiau ysbytai yn ystod y dyddiau cynnar hynny ym mis Chwefror, Mawrth—ofn gwirioneddol—ac mae'n amlwg ein bod wedi clywed am yr heriau hefyd, heriau a amlinellwyd gan ein cyd-Aelodau, Andrew R.T. Davies, David Rees a Rhun ap Iorwerth: heriau'n ymwneud â phrofi yn y dyddiau cynnar hynny ac mae'r heriau hynny'n ein hwynebu o hyd mewn perthynas â phrofi, ac yn yr un modd gyda chyfarpar diogelu personol, er bod y sefyllfa'n ymddangos yn llawer iachach gyda chyfarpar diogelu personol.
Rydym wedi cael llawer o dystiolaeth am ofal cymdeithasol a sut rydym ni fel cymdeithas yn gweld gofal cymdeithasol. Ac os nad yw argyfwng y pandemig hwn wedi gwneud unrhyw beth arall, rhaid ei fod wedi crisialu ein barn fod angen inni wneud rhywbeth ynglŷn â'r ffordd rydym yn trefnu ac yn gweld gofal cymdeithasol yn gyffredinol. Os ydym yn credu ei fod yn haeddu'r un parch â'r gwasanaeth iechyd, oni ddylem geisio ad-drefnu gofal yn yr un ffordd ag y trefnwn iechyd? Yn ogystal, mae problemau iechyd meddwl wedi bod yn amlwg mewn llawer o'r dystiolaeth a gawsom, ac nid yw'n syndod, a dyna fydd sail yr adroddiad nesaf gan y pwyllgor iechyd.
Ond wrth gloi, a gaf fi dalu teyrnged enfawr, fel y gwneuthum ar y dechrau ac fel y mae eraill wedi'i wneud, i'r ymateb enfawr, arwrol ac epig i'r pandemig hwn, nid yn unig yn y sector iechyd a gofal cymdeithasol, ond hefyd, fel y clywsom gan Rhun, mae awdurdodau lleol wedi bod ar eu gorau yn ystod hyn—mae awdurdodau lleol wedi disgleirio yn wir. Yn ogystal â miloedd o wirfoddolwyr yn y cefndir sydd wedi bod yn gwneud popeth o ddarparu bwyd a meddyginiaethau, gwnïo gynau, gwnïo masgiau, a hefyd y miloedd o ofalwyr di-dâl sydd wedi teimlo straen y chwe mis diwethaf yn fawr. Bu'n gyfnod erchyll i lawer, ac mae rhai sydd wedi gwella wedi'u gwanychu gan COVID hirdymor yn awr, wrth inni siarad—cronig, gwanychol ac maent yn dal i ddioddef. Bydd gwasanaethau adsefydlu'n allweddol wrth i amser fynd yn ei flaen, a bydd hynny'n sail i adroddiad pellach gan y pwyllgor iechyd hwn. Hoffwn ddiolch hefyd i glercod ac ymchwilwyr a gweithwyr cymorth cyfreithiol, a phawb sy'n gwneud i'r pwyllgor iechyd hwn weithredu mor dda. Mae'n adroddiad rhagorol, fel rwyf wedi clywed llawer yn ei ddweud, ac mae llawer o'r diolch am hynny i waith ymchwil rhagorol a gwaith clercio rhagorol.
Felly, i gloi, dywedwn hyn: sefwch yn gadarn a gwnewch y pethau sylfaenol drwy gadw pellter cymdeithasol, golchi dwylo, gwisgo masg a chyfyngu ar eich cysylltiadau cymdeithasol—dyna sydd angen i ni barhau i'w wneud—a chefnogwch y cynnig. Diolch yn fawr.