Neithiwr, yn rhan o'r sgwrs yr wyf yn ei chael gyda fy mab 10 oed bob nos wrth i mi ei roi yn y gwely, gofynnodd i mi beth yr oeddwn i'n ei wneud yfory, a dywedais i, 'Y pethau arferol, mewn gwirionedd, ac rydym ni'n trafod mynd i'r afael â hiliaeth ac anghydraddoldeb hiliol.' Cymerodd anadl ddofn, oedi am funud, a chrychu ei wyneb mewn dryswch. 'Felly, mam?' 'Ie, Henry?' 'Pam mae angen i chi drafod hynny; a yw mor wael â hynny mewn gwirionedd? Pam? Ai dyna pam mae Manchester United a thimau eraill, a Lewis Hamilton a F1 yn dal i fynd ar eu gliniau ac yn gwisgo crysau-t du? Dydw i ddim yn deall pam nad yw pobl yn hoffi rhywun oherwydd lliw ei groen. Nid oes yr un o'm ffrindiau i yn meddwl felly. Ingol ond hefyd yn rhoi tawelwch meddwl. Sgwrs a geir, mae'n siŵr, rhwng plant a rhieni ar hyd a lled ein gwlad, wrth drafod yr hyn y maen nhw'n ei weld ar eu setiau teledu ar hyn o bryd. A gwn ei fod yn cael ei drafod yn ein hysgolion, sydd i'w groesawu, gan mai addysg, fel y mae Jane Hutt newydd ei nodi, yw'r allwedd i newid. Mae'n anodd ymateb i fy mab ac eraill ynghylch pam mae cenedlaethau uwch ei ben ef wedi methu â dileu hiliaeth. Ond nid ydym ni wedi gwneud hynny. Mae'n dal i ddigwydd. Mae rhywfaint ohono allan o'n rheolaeth ni, ond mae casineb hiliol a gwahaniaethu hiliol yn dal i ddigwydd yn rhywle ar hyn o bryd. Ac mae'n rhaid i hyn, i ryw raddau, ddisgyn ar ein hysgwyddau ni fel deddfwrfeydd, fel gwneuthurwyr y gyfraith, gan fod gennym ni y pwerau i newid pethau mewn gwirionedd.

Yn fy marn i, nid oes dim i'w drafod heddiw a dweud y gwir, oherwydd, siawns ein bod ni i gyd yn cytuno bod angen newid cyfreithiau yn gyflym, er mwyn sicrhau, ym mhob ffordd bosibl, o fewn ein pwerau, y gallwn ni ddileu'r anghyfiawnder hwn i ddynoliaeth. Cefais i fy magu i garu dy gymydog, i drin eraill yn y modd yr hoffech chi gael eich trin eich hun. Felly, rwyf i yn ei chael hi'n anodd deall peidio â rhoi swydd i rywun a thrin rhywun yn wahanol dim ond oherwydd lliw ei groen. Rydym ni i gyd yn gyfartal, ac rwy'n cael fy nghysuro gan y rhan fwyaf o'n pobl ifanc sy'n rhannu'r farn honno.

Rwyf wir yn teimlo dros y rhai sydd, ar ôl 20 mlynedd o Gynulliad a Senedd, yn dal i gredu nad yw Llywodraethau Cymru wedi gwneud digon hyd yn hyn i fynd i'r afael â hiliaeth ac anghydraddoldeb ar bob ffurf, pan fo cymaint y gallwn ni ei wneud, yn ymarferol, a bod pobl yn dal i ddioddef anghyfiawnder bob dydd. Yn dilyn marwolaeth George Floyd, er ei fod filltiroedd i ffwrdd, gwelwyd dicter ac anghrediniaeth eang, ac ymdeimlad o anghyfiawnder ledled ein gwlad, ac roedd yn atseinio'n gryf yma. Mae'r mudiad Mae Bywydau Du o Bwys, beth bynnag yw eich barn amdano fel mudiad, yn enwedig drwy chwaraeon, wedi llwyddo i gyfleu'r neges wirioneddol bwysig hon i gartrefi ledled ein gwlad—bod anghydraddoldeb yn dal i fodoli mewn sawl ffordd yng nghymdeithas heddiw. Mae'n rhan o faterion cyfoes erbyn hyn. Mae ar ein setiau teledu bob dydd erbyn hyn. Felly, dyma'r amser i ni weithredu. Gan ein bod yn gyd-gyflwynwyr y cynnig hwn, rydym ni yn amlwg yn cefnogi pob agwedd a amlinellir, ac yn amlwg yn cymeradwyo'r gwaith sy'n cael ei wneud yn awr gan y Llywodraeth yn y Senedd hon, a'r grŵp cynghori BAME COVID-19, grŵp asesu risg, ac is-grŵp economaidd-gymdeithasol, dan arweiniad rhai pobl rhyfeddol, a amlinellir yn y cynnig.

Yn anffodus, yn 2020, mae gwir angen am gynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb strwythurol a systemig, ac mae angen i ni hybu cyfleoedd i bobl dduon, Asiaidd, a lleiafrifoedd ethnig yng Nghymru. Rydym ni'n llwyr gefnogi hynny. Mae llawer sy'n cael ei wneud ar lefel y DU, ac yma, a diolchaf i Jane Hutt a Llywodraeth Cymru am bopeth yr ydych chi'n ei wneud yn awr, yn enwedig yn ystod y pandemig hwn, gan fod y pandemig hwn wedi tynnu sylw at yr anghydraddoldebau enfawr, fel yr ydych chi wedi ei hamlinellu.

Mae'n dda gweld hefyd bod pobl BAME bellach yn y swyddi gwladol allweddol hynny yn awr mewn llywodraethau, yn enwedig yn Llywodraeth y DU, ac yma yn Llywodraeth Cymru. Yma, rydym ni'n gallu gweld cynnydd gwirioneddol, ond mae'n rhaid adlewyrchu hyn ym mhob rhan o'n cymdeithas. Mae Erthygl 2 o'r confensiwn rhyngwladol, a ysgrifennwyd yn ôl yn 1965, yn galw ar bob plaid wladol i gondemnio gwahaniaethu ar sail hil ac ymrwymo i fynd ar drywydd, drwy bob dull priodol ac yn ddi-oed, polisi o ddileu gwahaniaethu ar sail hil yn ei holl ffurfiau a hybu dealltwriaeth ymhlith pob hil—1965, ac mae gennym ni ffordd bell i fynd o hyd. Ni allwn ni ddibynnu mwyach ar y syniad mai peth i'r cenedlaethau hŷn yw hyn ac y bydd yn dirwyn i ben. Mae angen i ni weithredu yn awr ac mae angen i ni weithredu yn gyflym. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn benderfynol o chwarae ein rhan i greu Cymru fwy cyfartal a theg. Rydym ni'n cefnogi'r cynnig hwn.