Wel, mae llawer yn y cynnig hwn y gallaf gytuno ag ef, yn enwedig pwysigrwydd y celfyddydau. Ar ôl bod yn berfformiwr fy hun ac ymddangos mewn sioeau yn Theatr y Grand yn Abertawe a'r Theatr Newydd yng Nghaerdydd, yn ogystal â phedair sioe, rwy'n credu, pan werthwyd pob tocyn yng ngŵyl Caeredin, nid oes angen i neb ddweud wrthyf pa mor bwysig yw cymorth i'r celfyddydau yn y wlad hon, ac mae'r hyn sy'n digwydd iddynt yn awr yn drasiedi. Ond mae'n rhaid inni gydnabod hefyd mai canlyniad COVID-19 yw hyn yn y pen draw wrth gwrs, ond yn fwy uniongyrchol, mae'n ganlyniad i'r dewisiadau polisi a wnaed gan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â COVID-19.

Nid oes angen iddi fod fel hyn. Gallai problemau'r celfyddydau fod wedi bod yn llawer haws eu datrys oni bai am y polisïau ar gyfyngiadau a orfodwyd ar bawb ohonom. Pethau fel uchafswm o 50 o bobl mewn awditoriwm ar adeg gynharach, ac yn y blaen—na, mae'n ddrwg gennyf, mae hyn yn rhywbeth nas gwelwyd mewn gwledydd eraill, fel Sweden, er enghraifft, lle cafodd rheol uchafswm o 50 o bobl mewn theatr ei gorfodi, ond serch hynny mae eu diwydiannau wedi goroesi. Mae cadwyn sinema Sweden, Svenska Bio, wedi parhau'n weithredol ac o ganlyniad, mae wedi dod yn weithredwr mwyaf Ewrop yn ôl refeniw tocynnau. A'r ffigurau diweddaraf ar gyfer Sweden yw bod nifer y bobl sy'n dioddef yn ddifrifol o COVID yn yr ysbyty wedi codi o 15 i 20 yn y wlad gyfan, tra bod ein ffigurau ni wedi bod yn codi'n gyflym iawn am mai'r hyn a wnaethom o ganlyniad i'r cyfyngiadau symud oedd gohirio lledaeniad y feirws, nid ei atal. A'r canlyniad yw niwed economaidd enfawr yn ogystal â niwed artistig eang ledled y wlad. 

Wrth gwrs, rwy'n cytuno'n llwyr â'r hyn a ddywedodd Leanne Wood—nid yw'n digwydd yn aml iawn, ond nid oedd unrhyw beth yn ei haraith y gallwn anghytuno ag ef. Mae angen coffáu hanes cymdeithasol Cymru yn ei holl amrywiaeth ac yn sicr, rwy'n credu bod rôl lleiafrifoedd ethnig yn rhan o'n hanes y mae angen inni ei chydnabod a dysgu amdani, oherwydd mae'n rhan o hanes Cymru, ond nid wyf yn credu y dylem weld popeth drwy brism rhyw fath o weledigaeth Black Lives Matter. Mae Black Lives Matter, fel y dywedais ddoe ac fel y mae Mandy Jones wedi ailadrodd, yn grŵp treisgar mewn gwirionedd, ac yn amlwg yn wrth-Brydeinig ac yn wrth-Gymreig. Mae eu hymgyrchwyr wedi difrodi cofebau rhyfel, cofebau pobl sydd wedi rhoi eu bywydau i ymladd yn erbyn hiliaeth a ffasgaeth, ac maent am ddymchwel cerfluniau fel un Syr Thomas Picton neu'r obelisg yng Nghaerfyrddin. Roedd Picton, fel y mae David Melding wedi nodi, yn ddyn amherffaith ond yn ddyn ei amser, ond serch hynny, roedd ei gyflawniadau milwrol yn gwbl allweddol i fuddugoliaeth yn y rhyfeloedd Napoleonig, a chadw'r wlad hon yn rhydd o afael unben megalomanaidd a oedd am ddod ag Ewrop gyfan o dan ei reolaeth ac ailddyrchafu caethwasiaeth yn India'r Gorllewin Ffrengig.

Felly, ydy, mae hanes fel bwrdd gwyddbwyll gyda sgwariau du a gwyn arno, a dylem eu cydnabod i gyd. Marcsiaeth agored yw polisïau Black Lives Matter a chyfeiriodd Leanne Wood at athronydd Marcsaidd yn ei haraith, ond ni wn faint o bobl sy'n pleidleisio dros Blaid Cymru sy'n credu yn y math o ddelfrydau Marcsaidd y mae Black Lives Matter yn sefyll drostynt mewn gwirionedd—dadariannu'r heddlu, cael gwared ar y fyddin, agor y carchardai ac yn y blaen, datgymalu cyfalafiaeth, ac ati. Nid oes neb yng Nghymru y tu hwnt i ambell ynfytyn am gael hynny.

Rwy'n credu bod y cynnig wedi ei ddifetha gan y mathau hyn o gyfeiriadau, oherwydd fel arall mae llawer ar lefel ymarferol yn hyn y gallwn bleidleisio drosto: er enghraifft, cydnabod rôl gweithwyr llawrydd a'u cefnogi'n briodol; defnyddio'r system gynllunio'n ddychmygus i alluogi sefydliadau celfyddydol i oroesi; cyflwyno amddiffyniadau statudol i osgoi colli enwau lleoedd Cymraeg—gallaf gytuno â hynny, a gallaf gytuno ar bwysigrwydd cadw a datblygu a gwella'r Gymraeg. Ond mae'n rhaid inni gydnabod yn y pen draw y bydd y celfyddydau'n cael eu niweidio'n barhaol gan y cynllun deddfwriaethol cyffredinol y mae'r holl bobl sy'n mynd i bleidleisio dros y cynnig hwn heddiw wedi ei basio drwy'r Senedd hon. Gwn fod y rhain yn ddewisiadau polisi anodd i'w gwneud ond yn y bôn, mae'r gorymateb i COVID a gosod cyfyngiadau llawdrwm ar bawb yn hytrach na chanolbwyntio ar ddiogelu pobl sy'n agored i niwed wedi gwneud niwed enfawr i'n heconomi, niwed enfawr i'n bywyd cymdeithasol ac yn y pen draw, i les meddyliol pobl Cymru.