Part of the debate – Senedd Cymru am 4:04 pm ar 7 Hydref 2020.
Diolch yn fawr am hynny. Fe wneuthum gynnig mewn gwelliant—ac rwy'n deall, wrth gwrs, na chafodd ei ddewis—y dylem alluogi'r cyhoedd i roi ystyriaeth wirioneddol i hyn ar ffurf refferendwm. Dywedodd Angela Burns mewn dadl gynharach fod y Ceidwadwyr Cymreig yn dweud 'na' wrth refferenda oherwydd yn y pen draw dylem gael pŵer i fwrw ymlaen neu beidio drwy ddefnyddio ein barn wleidyddol gyfunol yma, yn unol â'n mandadau. Wel, wrth gwrs, barn gyfunol gwleidyddion yw y dylid cael mwy o wleidyddion. Nid wyf yn credu bod honno'n ddadl argyhoeddiadol iawn i'r etholwyr. Gwyddom i gyd beth ddigwyddodd ar Brexit, lle roedd 85 y cant o Aelodau'r lle hwn am aros yn yr UE, ond roedd 53 y cant o boblogaeth Cymru am adael. Yn wir, roedd llawer o'r rhai a gynigiodd y ddadl hon dros gynyddu maint y Senedd am gael ail refferendwm ar refferendwm Brexit cyn gweithredu canlyniad y cyntaf hyd yn oed.
Dadl y Comisiwn yw y gall llais y bobl gael ei gynrychioli'n ddigonol gan yr hyn y maent yn ei alw'n gynulliad dinasyddion, ond wrth gwrs, nid llais y bobl fyddai hwnnw, dim ond llais sefydliad Bae Caerdydd. Byddai'n darian arall yn erbyn barn y cyhoedd, ac yn fy marn i, byddai'n union fel y seneddau ffug a welwn mewn gwledydd unbenaethol fel Gogledd Korea, lle maent yn stampiau rwber yn y bôn i gynhyrchu'r hyn y mae'r sefydliad am ei gael. Byddai'r sefydliadau hyn yn llawn o bobl yn ysu am gael bod yn wleidyddion, neu gynffonwyr Bae Caerdydd, neu bobl sy'n ariannu buddiolwyr sefydliadau Llywodraeth Cymru ac yn y blaen. Mae'r trydydd sector yn deilwng iawn rwy'n siŵr, ond maent i gyd yn lled-wleidyddion hefyd, ac maent i gyd yn sugno ar deth y trethdalwr, felly wrth gwrs fod ganddynt ddiddordeb personol mewn parhau â'r trefniant presennol. Mae llawer o'r sefydliadau hyn yn cael eu hariannu naill ai'n uniongyrchol gan gontractau neu grantiau Llywodraeth Cymru, felly nid wyf yn credu y dylem ystyried bod yr un ohonynt yn annibynnol, a chânt eu rhedeg gan gyfeillion gwleidyddol Llywodraeth Cymru. Nid democratiaeth yw Cymru, ond ffrindocratiaeth, fel y datgelwyd yn gynhwysfawr ym mlog Jac o' the North, i unrhyw un ohonoch sy'n ei ddarllen.
Ac yn ymarferol, a ydym yn gorweithio fel Aelodau o'r Senedd ar hyn o bryd? Rwy'n dweud nad ydym. Mae Aelodau o'r Senedd yn fy mhrofiad i yn gydwybodol iawn ac rwy'n talu teyrnged iddynt, ond rwy'n credu y gallant ymdopi â'r llwyth gwaith presennol. Am gyfnod roeddwn yn arweinydd grŵp plaid ac ar bedwar o bwyllgorau'r Cynulliad, ac ynghyd ag eraill, rwy'n cynrychioli'r Canolbarth a Gorllewin Cymru, sef y rhanbarth mwyaf amrywiol yng Nghymru yn ddaearyddol. Ac eto, gallwn ymdopi, ac roeddwn yn ei fwynhau, ac nid ydym ond yn eistedd yng Nghaerdydd ar dri diwrnod yr wythnos—deuddydd yn y Cyfarfod Llawn ac un diwrnod, fel arfer, ar bwyllgor. O'n cymharu â gwledydd eraill, nid ydym yn gorweithio. Yn yr Unol Daleithiau maent ar fin cael etholiad i Dŷ'r Cynrychiolwyr; mae 330 miliwn o etholwyr yn yr Unol Daleithiau, a bydd 450 o Aelodau o Dŷ'r Cynrychiolwyr yn eu cynrychioli. Mae'r Eidal newydd gael refferendwm yn gofyn a ddylid lleihau maint eu Senedd. Pleidleisiodd 70 y cant o'r bobl yn y refferendwm o blaid lleihau maint dau dŷ Senedd yr Eidal o 900 i 600.
Mae'r adroddiad hwn wedi anwybyddu dadl y rhai sy'n gwrthwynebu cynyddu maint y sefydliad, ac wrth gwrs ymddiswyddodd David Rowlands o'r pwyllgor, a chawsom—UKIP, hynny yw—un linell o sylw yn yr adroddiad. Felly, y cyfan y mae'r adroddiad hwn yn ei wneud yn fy marn i yw cadarnhau bod y Senedd yn siambr atsain i wleidyddion Bae Caerdydd, ac nid llais y bobl mewn gwirionedd. Felly, edrychaf ymlaen at drafod hyn yn yr etholiad fis Mai nesaf, ac mae'n beth da iawn nad yw'n cael ei benderfynu, fel y dymunai Siân Gwenllian a'i chyd-Aelodau, yn ystod y Cynulliad hwn. Oherwydd credaf y bydd hwn yn fater hynod ddefnyddiol i'r rheini ohonom sy'n credu bod datganoli wedi bod yn fethiant yn ymarferol, ac edrychaf ymlaen yn fawr at ymuno â'r frwydr yn yr hustyngau.