3. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ddatganiad am y sector gwirfoddol yng Nghymru a'i ymateb i'r pandemig COVID-19? OQ55674

Diolch yn fawr iawn, Paul Davies, am y cwestiwn yna. Ac mae'n eithaf clir o ran yr ymateb i gyfraniad y sector gwirfoddol y bu hynny'n hanfodol i'n hymdrechion i ymladd y pandemig, cydgysylltu cefnogaeth leol, helpu i gefnogi ein gwirfoddolwyr ymroddedig a thosturiol. Mewn gwirionedd, rwy'n siŵr y byddai Paul Davies yn ymuno â mi i ddweud 'diolch o waelod calon' i'n holl wirfoddolwyr a sefydliadau'r sector gwirfoddol.

Yn sicr, Dirprwy Brif Weinidog. Rwy'n credu bod y sector gwirfoddol ledled Cymru, ac yn wir yn sir Benfro, wedi gweithio'n eithriadol o galed dros y misoedd diwethaf i gefnogi pobl sy'n agored i niwed yn ein cymunedau. Ac i roi dim ond un enghraifft i chi, mae prosiect Gofal Covid Cymunedol Aberdaugleddau wedi bod yn gweithio gyda chronfa gymunedol y Loteri Fawr i ddarparu pecynnau bwyd, pecynnau crefft i blant, llyfrau darllen ac adnoddau ar gyfer preswylwyr cartrefi gofal. Rwy'n siŵr y byddwch chi felly yn cytuno â mi ei bod hi'n galonogol gweld cynifer o grwpiau lleol yn dangos ysbryd cymunedol o'r fath mewn ymateb i'r pandemig hwn, ac felly a allwch chi ddweud wrthym ni beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i adeiladu ar y gwaith gwirfoddol da hwnnw ar gyfer y dyfodol, ac i wneud yn siŵr bod yr arferion da ac effeithiol a welsom ni yn ystod y misoedd diwethaf yn parhau mewn gwirionedd yn y dyfodol?

Wel, rwy'n ddiolchgar am y cwestiwn yna, Paul Davies, oherwydd, wrth ddim ond edrych ar Sir Benfro, dyfarnwyd cyfanswm o £140,000 i wyth sefydliad ledled Sir Benfro drwy'r cymorth a oedd ar gael i'r trydydd sector oherwydd effeithiau'r pandemig. Wrth gwrs, mae hynny'n dod o'r ffynonellau cyllid yr ydym ni wedi'u darparu: cronfa argyfwng y gwasanaethau gwirfoddol, y gronfa adfer a'r gronfa cydnerthedd.

Ond mae eich cwestiwn yn bwysig o ran sut y gallwn ni symud hyn yn ei flaen. Mae ganddyn nhw swyddogaeth allweddol o ran yr adfer a'r ail-greu. Adlewyrchir hynny yn y cynllun ail-greu a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf. Oherwydd rwy'n credu hefyd ei fod yn adlewyrchu pwysigrwydd y seilwaith sydd gennym ni yma yng Nghymru, nid yn unig gyda Chyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, ond y 19 cyngor gwirfoddol sirol yng Nghymru. Ac un o'r canlyniadau clir, un o'r canlyniadau mwy cadarnhaol, sydd wedi deillio o fisoedd heriol ac anodd y pandemig yw bod cydweithio wedi cryfhau, yn enwedig cydweithio rhwng y trydydd sector, y sector gwirfoddol, a llywodraeth leol a'r gwasanaeth iechyd a Llywodraeth Cymru, ond hefyd ein bod yn gallu gweld bod effaith ein buddsoddiad mewn gwirionedd wedi helpu buddiolwyr, cefnogi swyddi ac y bu hefyd yn sail i bwysigrwydd cyfraniad y trydydd sector at ddarparu gwasanaethau lleol. Maen nhw wedi wynebu heriau, wrth gwrs, ac mae angen i ni gefnogi'r sylfaen honno o wirfoddolwyr a'i chadw yn gadarn ac yn gynaliadwy.

Gweinidog—Dirprwy Weinidog—profiad braf ond gostyngedig iawn oedd gweithio ochr yn ochr â llawer o'r gwirfoddolwyr yn ein cymuned ein hunain a fu'n gweithio drwy'r pandemig ac mae'n dangos mewn difrif calon pa mor hael y maen nhw yn ei roi o'u hysbryd a'u hamser. Ond mae hynny'n digwydd ym mhob rhan o'n cymunedau: pobl fel y cwmni cydweithredol Drive Taxis Cardiff, Paul a'i gydweithwyr yn y fan honno, sydd wedi bod yn dosbarthu presgripsiynau a dosbarthu bwyd i bobl na allen nhw fynd allan fel arall, a hynny am ddim; Andrew Pearson o weithwyr ffatri Unite Ford Pen-y-bont ar Ogwr a gynhyrchodd, pan oedd ar ffyrlo, fygydau am ddim i weithwyr gofal; ac, mae'n rhaid i mi grybwyll hefyd fy ffrind, yr anhygoel Elizabeth Buffy Williams, i fyny yn Pentre yn y Rhondda—y gwaith y mae hi wedi bod yn ei wneud ar gyfer tîm a gydnabuwyd, mae'n rhaid i mi ddweud, fel y dywedodd hi, ar gyfer y gymuned gyfan a'r hyn y maen nhw wedi ei wneud, yn rhestr anrhydeddau'r Frenhines. A gaf i ofyn i'r Gweinidog: a wnaiff hi ymuno â mi i dalu teyrnged i'r gwaith sydd wedi ei wneud ledled y cymunedau hyn ym mhob stryd ledled Cymru? A beth arall allwn ni ei wneud i sicrhau bod yr hunan-gynorthwywyr cymunedol hyn mewn gwirionedd yn dal ati y tu hwnt i'r pandemig i'r dyfodol hirdymor er mwyn cydnerthedd ein cymunedau?

Diolch yn fawr iawn, Huw Irranca-Davies. Rwyf wedi cael y pleser o gyfarfod â thacsis Drive, mewn gwirionedd, pan gawsom y cyfle i gyfarfod â nhw, y llynedd, y tu allan i'r Senedd, ac rwy'n cydnabod y cyfraniad y maen nhw wedi ei wneud yn ystod y pandemig, ac rwy'n credu bod hynny'n gydnabyddiaeth fawr o'r gefnogaeth a'r hunan-gymorth a gefnogwyd yn arbennig gan y mudiad cydweithredol. Ond rwyf hefyd wedi cyfarfod ag Elizabeth Buffy Williams ac rwyf yn ei llongyfarch ar ei gwobr ddiweddar, ac yn dweud bod yr enghreifftiau hyn—ac yn wir Unite, sy'n darparu'r mygydau wyneb am ddim—i gyd yn cyfrannu at ein cyfraniad cymunedol dros y misoedd anodd diwethaf. Ond rwy'n credu bod angen i ni—. Yn dilyn y cwestiwn blaenorol, mae angen i ni weld sut y mae hyn yn mynd â ni ymlaen. Rydym ni wedi gweld gwir fanteision gwirfoddoli a chydweithio. Rydym ni wedi gweld gweithredu lleol, hunan-gymorth a chyd-gymorth yn dod â manteision gwirioneddol tymor canolig a hirdymor, ac erbyn hyn mae gennym ni grŵp adfer COVID cyngor partneriaeth y trydydd sector, a fydd yn adrodd i mi y mis nesaf, a byddaf eisiau adrodd ar eu canfyddiadau a'u casgliadau ynghylch ymwreiddio hyn. Byddaf eisiau adrodd yn ôl i'r Senedd.