Diolch i'r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno'r ddadl hon, ac am gydnabod y byddai fy ngwelliant wedi ychwanegu at y ddadl. Fel rwyf wedi'i ddweud o'r blaen, roedd cyfyngiadau symud yn ddrwg angenrheidiol ar ddechrau'r pandemig hwn wrth inni adeiladu capasiti i ymdrin â'r argyfwng. Fodd bynnag, rydym wedi cael saith mis i adeiladu'r capasiti hwnnw, ac mae'n mynd yn anos cyfiawnhau'r niwed i fusnesau, yr economi ac iechyd ein hetholwyr sy'n deillio o fesurau o'r fath. Ac er fy mod yn cydnabod bod llawer o fusnesau wedi cael cymorth yn ystod y cyfyngiadau symud blaenorol, roedd llawer o dir canol lle roedd llawer o fusnesau'n syrthio rhwng y craciau, a gallem fod yn mynd i diriogaeth y gwellhad yn waeth na'r clefyd cyn bo hir. Faint o fusnesau sydd wedi gorfod cau, faint o bobl sy'n gorfod colli eu swyddi, cyn inni sylweddoli ein bod yn gwneud mwy o niwed na lles? Mae arnom angen sicrwydd yn awr na fydd unrhyw fusnes yn cael ei adael i sefyll ar ei ben ei hun.

Nid wyf yn un o'r rheini sy'n dweud na ddylem roi unrhyw gamau ar waith—ddim o bell ffordd—a gadael i'r clefyd redeg ei gwrs. Dylem yn bendant fod yn cymryd camau i fynd i'r afael â COVID-19, ond erbyn hyn mae gennym brawf nad yw ymateb imiwnyddol yn para'n hir gyda feirws SARS-CoV-2. Rydym eisoes yn gweld pobl yn America yn dal y clefyd am yr eildro, ac mewn adroddiad ddoe, mae'n ymddangos y gall yr ail haint fod hyd yn oed yn fwy difrifol. Felly, ni allwn ddibynnu ar imiwnedd naturiol ac nid oes gennym syniad pryd y bydd brechlyn ar gael. Gallai fod yn flwyddyn neu ddwy arall cyn inni gael brechlyn a'i gael i bawb yng Nghymru, a hyd hynny rhaid inni ddysgu ceisio byw gyda'r clefyd, ac mae hynny'n golygu bod angen i bawb ohonom wisgo masgiau'n gyhoeddus, cadw 2 fetr ar wahân, golchi ein dwylo'n rheolaidd am o leiaf 20 eiliad. A'r hyn nad yw'n ei olygu yw cyfyngu ar symudiadau pawb. Rhaid inni gadw rheolaeth ar achosion, ond mae hynny'n golygu cyfyngu ar y rhai sydd wedi'u heintio, nid cyfyngu ar bobl iach.

Felly, pan nodir achos o COVID, dylid profi pawb sydd wedi bod mewn cysylltiad â'r person hwnnw, ni waeth beth fo'r symptomau, a dylid gosod pawb mewn cwarantin llym nes ei bod yn glir nad ydynt bellach yn heintus. Nid cyfyngiadau ledled y wlad na hyd yn oed ar draws y sir yw'r ateb bob amser, na chau busnesau ychwaith. Rhaid inni gael mesurau hyperleol wedi'u targedu—dull llawfeddygol o fyd ati, yn hytrach na'r dull tir llosg y mae'n ymddangos ein bod â'n bryd ar ei weithredu.

Er enghraifft, yn fy rhanbarth i, mae gennym dair sir dan gyfyngiadau, sy'n golygu i bob pwrpas fod y rhanbarth cyfan o dros 0.5 miliwn o bobl wedi'u cadw dan gyfyngiadau oherwydd 600 o achosion. Rydym yn cyfyngu ar ryddid 0.5 miliwn o bobl, yn cau busnesau, yn achosi i bobl golli eu bywoliaeth, am fod 0.1 y cant o'r bobl yn y rhanbarth hwnnw wedi dal COVID-19, a daliodd y rhan fwyaf ohonynt y clefyd am nad oeddent bob amser yn ufuddhau i fesurau cadw pellter cymdeithasol—nid yw hynny'n wir bob amser, ond mae'n wir mewn llawer o'r achosion—ac o ganlyniad i hunanoldeb rhai pobl, mae busnesau yn fy rhanbarth yn dioddef.

Daeth busnes ymbincio anifeiliaid anwes i gysylltiad â mi yn ystod yr ychydig ddyddiau diwethaf oherwydd bod cyfyngiadau wedi effeithio'n aruthrol ar eu busnes. Efallai y cânt eu gorfodi i roi'r gorau i'r busnes yn gyfan gwbl am nad oes cymorth ar gael ar eu cyfer. Mae'r busnes hwn ymhell o fod yn unigryw. Mae busnesau wedi cydymffurfio â rheoliadau cadw pellter cymdeithasol, maent wedi gweithredu mesurau hylendid COVID, ond eto maent yn dal i ddioddef oherwydd gweithredoedd lleiafrif bach o unigolion.

Felly, mae'r clefyd hwn yma i aros, ac mae arnaf ofn fod yn rhaid inni ddod o hyd i ffordd o ddysgu byw gydag ef, neu fel arall gallem wneud niwed na ellir ei ddad-wneud i'n heconomi a'n cymdeithas. Ac rwy'n derbyn ei fod yn galw am gydbwysedd, ac un anodd iawn ar hynny, ac nid oes neb yn gwybod yr holl atebion. Diolch yn fawr, Lywydd.