Part of the debate – Senedd Cymru am 6:22 pm ar 20 Hydref 2020.
Diolch, Llywydd. Ac rwy'n mynd i siarad i gefnogi y cyfnod atal byr hwn a fydd yn cael ei gyflwyno ddydd Gwener. Rwy'n cydnabod ei fod yn gwbl angenrheidiol. Rwyf wedi gwrando ar y ddadl a chafwyd rhai datganiadau rhagorol, ac, yn anffodus, datganiadau nad oedden nhw mor rhagorol.
Rwyf hefyd eisiau ei gwneud yn glir iawn nad y Blaid Lafur yn unig sy'n cefnogi hwn, ond rwyf hefyd eisiau sicrhau bod eraill yn deall y bydd Plaid Cymru ac Aelodau eraill o'r Cabinet nad ydyn nhw'n perthyn i Lafur—yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas a Kirsty Williams—hefyd yn ei gefnogi, oherwydd rwy'n credu bod hynny'n bwysig. Ond yr hyn sy'n bwysig yma hefyd yw ei bod yn glir iawn bod angen i ni weithredu'n gyflym i amddiffyn pobl ac i ddiogelu gwasanaethau.
Rwy'n ymdrin â'r Gymru wledig—rwy'n eistedd yma yn Sir Benfro heddiw—ac rwyf wedi clywed Paul Davies, sydd hefyd yn cynrychioli Sir Benfro, ac rwyf wedi clywed Russell George, sy'n cynrychioli Powys, yn honni mai ychydig iawn o gefnogaeth sydd mewn ardaloedd lle mae nifer yr achosion o'r haint yn isel ar gyfer y math hwn o weithredu. Wel, gallaf ddweud wrth y rheini fod y bobl—. Nid wyf hyd yn oed wedi gorfod siarad â phobl—maen nhw wedi dod ataf ac wedi gofyn am weithredu, oherwydd maen nhw'n cydnabod, a hynny'n gwbl briodol, y gall y gwasanaethau fynd o sefyllfa o allu ymdopi i fod dan fygythiad mewn cyfnod byr iawn. Nid oes gennym ysbytai mawr iawn, felly nid oes angen achosion ar raddfa fawr iawn i orlethu'r gwasanaethau hynny.
Rwyf hefyd wedi gwrando, a hynny'n gwbl briodol, ar yr un unigolion yn gofyn i ni ailagor y sector gofal iechyd i achosion nad ydyn nhw'n rhai COVID. Dyna'n union sydd wedi dechrau digwydd. Maen nhw wedi bod mewn cyfarfodydd, gyda mi a Neil Hamilton, pryd dywedwyd hynny. Ni allwn wneud dau beth gyda'r system mewn ardaloedd gwledig, sef caniatáu i gyfradd heintio COVID godi ac, ar yr un pryd, cadw'r gwasanaethau nad ydyn nhw'n rhai COVID ar agor. Rwyf hefyd yn anghytuno â'r hyn ddigwyddodd pan ofynnodd y Prif Weinidog, yr wythnos diwethaf, yn gwbl briodol i Lywodraeth y DU weithredu i atal pobl, lle bynnag yr oedden nhw'n byw, ac, wrth gwrs, Lloegr, am eu bod nhw'n gyfrifol am Loegr—fe'i gwnaethant yn fater o Gymru-Lloegr. Rwy'n credu bod hynny'n amhriodol iawn. A'r hyn sy'n amhriodol yma yn fy marn i yw eu bod yn ceisio ei wneud yn fater gwledig/trefol heddiw, ac nid yw hynny, unwaith eto, yn symud yr hyn yr ydym ni i gyd yn ceisio'i wneud yma ymlaen, sef gofyn i bawb sydd eisoes wedi gweithredu'n gyfrifol barhau i weithredu'n gyfrifol, ei fod yn ddull gweithredu un wlad. Rwy'n siŵr ein bod wedi clywed 'dull un wlad' yn rhywle arall o'r blaen. Wel, fe fyddai'n braf iawn pe bai gennym ddull un wlad nawr. Dyna'r hyn yr wyf yn gofyn i'm cyd-Aelodau ei wneud yma heddiw.
Rwyf hefyd yn cydnabod y bydd gan y bobl hynny a fydd yn teimlo'r unigedd yn fwy nag eraill anghenion, ac rwy'n falch iawn o glywed y bydd aelwydydd sengl yn cael y gefnogaeth y mae ei angen arnyn nhw, ac roedd hynny'n cydnabod yr hyn a ddigwyddodd o'r blaen. Felly, rydym wedi dysgu rhai gwersi o'r hyn a roddwyd ar waith o'r blaen.
Rwy'n falch iawn hefyd y bydd gwasanaethau coffa Diwrnod y Cadoediad yn gallu digwydd, er y byddan nhw ar ffurf gyfyngedig. Rwy'n credu mai'r hyn sy'n amlwg yn mynd i ddigwydd yw bod y busnesau hynny sy'n aros ar agored, ac yn enwedig archfarchnadoedd—yr hyn yr wyf yn gofyn amdano yw bod pobl yn trin y staff â'r urddas a'r parch y maen nhw'n eu haeddu, oherwydd mae llawer iawn o dystiolaeth sydd eisoes wedi dod i'r amlwg yn dangos nad yw hynny wedi digwydd. Felly, dywedaf hynny nawr.
Ond rwy'n credu ei bod yn bryd cydnabod bod gweithio mewn Llywodraeth yn golygu cymryd y camau cywir. Mae'n golygu eu cymryd ar yr adeg iawn, a gofynnaf yn barchus i'r Torïaid gydnabod mai dyma'r adeg iawn, fod gennym eglurder nid trychineb yng Nghymru, ein bod yn rhoi iechyd y cyhoedd uwchben popeth, nid gwleidyddiaeth. Clywais yr wythnos diwethaf gyda rhywfaint o siom David Rowlands yn dweud, ac mae eraill wedi ei ailadrodd yma eto heddiw, mai ychydig iawn o bobl fydd yn dioddef y canlyniadau pe baen nhw'n dal neu'n ddigon anffodus i ddal COVID a nhw yw'r rhai sy'n agored i niwed a'r henoed, a rhywsut, pe baem yn ynysu'r ddau grŵp hynny, gallai'r gweddill barhau. Rwy'n credu bod hwnnw—