Diolch, Llywydd dros dro, a hoffwn innau hefyd ddechrau trwy ddiolch i chi am yr holl waith yr ydych chi a'ch grŵp gorchwyl wedi ei wneud i helpu plant. Bydd y math hwnnw o bwyslais arnyn nhw a'u materion yn gwneud byd o les iddyn nhw ac rwy'n siŵr eu bod yn ddiolchgar iawn am yr holl waith yr ydych chi wedi ei wneud.

Fe wnes innau hefyd groesawu cyhoeddiad yr adroddiad hwn a hoffwn i ddiolch i Sally Holland a'i thîm am yr holl waith maen nhw wedi ei wneud i newid bywydau plant a phobl ifanc yng Nghymru. Mae'r sgyrsiau yr wyf i wedi eu cael gyda hi hyd yma, ers cyrraedd y Senedd ychydig fisoedd yn ôl, wedi bod yn agored, yn onest ac yn galonogol. Mae'r adroddiad hwn yn cydnabod yr effeithiau y mae'r pandemig presennol yn eu cael ar waith y comisiynydd plant a'r angen i ymateb i faterion hollbwysig sy'n effeithio ar fywydau ein plant dan gyfyngiadau symud. Ni fu eu gwaith erioed mor hanfodol a bydd yn hollbwysig wrth symud ymlaen yn awr, oherwydd effaith yr argyfwng hwn.

Mae'r adroddiad yn cydnabod y bydd yn rhaid cyflawni darnau newydd allweddol o waith yn y rhaglen nesaf o ganlyniad i'r newidiadau i fywydau y plant a'r effeithiau a fydd yn cael eu teimlo am flynyddoedd i ddod. Rhai o'r materion hyn yr hoffwn i ymdrin â nhw yn fy sylwadau y prynhawn yma.

Mae'r adroddiad yn datgan bod ein gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru yn parhau i beidio â diwallu anghenion ein plant a'n pobl ifanc yn effeithiol. Mae'n rhaid i blant a'u teuluoedd lywio systemau cymhleth ac nid ydyn nhw'n cael cymorth yn aml oherwydd nad ydyn nhw'n perthyn i gategorïau taclus neu nid ydyn nhw'n cael cymorth o gwbl er eu bod mewn argyfwng. Mae hon yn broblem benodol yn ein gwasanaethau iechyd meddwl a'n gwasanaethau plant anabl. Roedd hyn cyn i'r pwyllgor plant ddweud bod iechyd meddwl plant wedi dioddef yn sgil COVID-19.

Dros ddwy flynedd yn ôl, galwodd ymchwiliad am roi blaenoriaeth genedlaethol i ymdrin â materion iechyd emosiynol a meddwl plant. Mae gwelliannau wedi eu gweld mewn gwasanaethau ers hynny, ond maen nhw'n digwydd yn rhy araf ac mae rhai pobl ifanc yn dal yn ei chael hi'n anodd cael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw. Daeth y pwyllgor plant i'r casgliad bod sicrwydd Llywodraeth Cymru ynghylch gofal y tu allan i oriau a gofal argyfwng yn siomedig o denau. Mae gormod o adroddiadau am brinder opsiynau i blant y mae angen cymorth arnyn nhw, ond nad ydyn nhw'n cyrraedd y trothwy ar gyfer gwasanaethau arbenigol. Er bod cynnydd i'w weld ym maes addysg, roedd llawer llai o hyder bod cyflymder y newid ym maes iechyd a llywodraeth leol, gan gynnwys y gwasanaethau cymdeithasol, yn ddigonol.

Gwn mai iechyd meddwl a lles plant a phobl ifanc yw blaenoriaeth allweddol ein comisiynydd ac rwyf i wedi cael llawer o sgyrsiau gyda hi ynghylch hynny. Mae'r pandemig wedi dangos hyn yn glir i bawb. Mae Llywodraeth Cymru wedi cydnabod hyn trwy benodi Gweinidog sydd â chyfrifoldeb penodol dros iechyd meddwl ac rydym ni'n croesawu hynny. Rwy'n edrych ymlaen at weld canlyniadau cadarnhaol o ran datblygu system sy'n ymateb i anghenion y plentyn yn hytrach na cheisio eu cynnwys yn y gwasanaethau presennol.

Hyd yn oed cyn achosion y coronafeirws, yr oedd gofalwyr ifanc yn rhy aml o lawer yn treulio cryn dipyn o amser yn gofalu am berthynas—a hyn, yn ogystal â'r amser y mae angen iddyn nhw ei dreulio ar waith, addysg ac ymlacio—ond mae'r coronafeirws wedi cynyddu'r pwysau hynny yn sylweddol. Cynhaliodd yr Ymddiriedolaeth Gofalwyr arolwg yn ddiweddar a ganfu fod 58 y cant o ofalwyr ifanc sy'n gofalu am fwy o amser ers y coronafeirws, yn treulio 10 awr yr wythnos yn fwy ar gyfartaledd ar eu cyfrifoldebau gofalu. Mae'r arolwg yn dangos sut y mae pryderon sy'n ymwneud â'r coronafeirws a mwy o unigedd yn sgil y cyfyngiadau symud wedi effeithio ar iechyd meddwl a lles pobl ifanc sydd â chyfrifoldebau gofalu.

Mae gofalwyr ifanc yn rhoi llawer iawn o gymorth i bobl sy'n agored i niwed yng Nghymru. Mae'r comisiynydd plant yn galw am roi mwy o flaenoriaeth i gymorth iechyd meddwl i ofalwyr ifanc a mwy o gymorth gan ddarparwyr addysg a chyflogwyr i helpu gofalwyr i ymdopi â'u swyddogaethau gofalu ochr yn ochr â'r ysgol, coleg, prifysgol neu waith. Rwy'n edrych ymlaen at weld y cynnydd sy'n cael ei wneud i leihau'r pwysau annerbyniol sydd ar ofalwyr ifanc ac i wella eu lles a'u cyfleoedd mewn bywyd. Mae angen i ni weithio gyda'n gofalwyr ifanc, gan weithio gyda nhw a'u cynnwys wrth lunio polisi. Rwy'n siŵr ein bod ni i gyd yn cytuno hefyd y dylai gofalwyr ifanc gael anogaeth a chymorth i fynd i addysg uwch neu ddod o hyd i brentisiaethau, os mai dyma y maen nhw'n dymuno ei wneud.

A hoffwn i'r comisiynydd a'r Llywodraeth nodi bod Cyngor Sir Fynwy yn mynd ati i annog prentisiaethau i ofalwyr ifanc sy'n gadael yr ysgol o fewn ei sefydliad ei hun a bod y gofalwyr hynny yn cael eu cynnwys mewn unrhyw wybodaeth sy'n mynd allan am swyddi gwag, pan fo hynny'n briodol. Maen nhw hefyd yn eu cynnwys ar eu panel rhianta corfforaethol. Mae Cyngor Sir Fynwy bob amser yn gosod safon uchel o ran arferion awdurdodau lleol a chyflogwr, ac mae angen cyflwyno'r math hwn o arfer da ledled Cymru ym mhob awdurdod.

Mae'r pandemig hwn wedi tynnu sylw at ba mor bwysig y mae cefnogi ac amddiffyn ein pobl ifanc rhag yr heriau aruthrol y maen nhw wedi eu hwynebu ac yn parhau i'w hwynebu. Fel y mae'r adroddiad hwn yn ei ddweud, rydym ni'n gwybod beth yw'r heriau; mae'n amser cymryd camau pendant a dewr.