Part of the debate – Senedd Cymru am 6:17 pm ar 3 Tachwedd 2020.
Diolch, Llywydd. Diolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau amrywiol i'r ddadl. Diolch i'r aelod o'r pwyllgor; byddwn yn ymateb yn fanwl i'r pwyntiau y mae wedi eu gwneud, felly bydd ymateb ysgrifenedig fel arfer i'r pwyllgor i ymdrin â phob un o'r pwyntiau rhinwedd sy'n cyfeirio at y gwaith craffu. Wrth gwrs, fel y soniodd un o'r cyfranwyr diweddarach, rydym ni'n cael y ddadl hon heddiw, ond roedd y pwyllgor, yn ôl yr hyn yr wyf i'n ei ddeall, yn glir iawn eu bod nhw'n dymuno gallu craffu ar y rheoliadau a oedd wedi eu cyflwyno a darparu adroddiad i gynorthwyo yn y ddadl heddiw. Ac mae dewisiadau i ni eu gwneud wrth wneud hynny. Gallem ni fod wedi cael y ddadl hon yn llawer cynharach, ond ni fyddem ni wedi rhoi'r cyfle i'r pwyllgor graffu ar y rheoliadau, ac mae hynny yn fater sydd yn nwylo'r sefydliad mewn gwirionedd, o ran amserlennu pryd y bydd y dadleuon hyn yn digwydd a'r broses drwy'r Pwyllgor Busnes.
Fe wnaf i ymdrin â sylwadau Caroline Jones. Mae'r Llywodraeth hon yn cydnabod nad ymateb cyntaf yw ymyriad o'r math hwn. Rydym ni wedi rhoi amrywiaeth o fesurau eraill ar waith, gan gynnwys cyfyngiadau lleol, a gyfrannodd, ond na wnaeth y gwahaniaeth yr oedd ei angen arnom, yn union fel yr oedd gan y Llywodraeth yn Lloegr ystod o gyfyngiadau lleol a rhanbarthol dros gyfnod o sawl mis mewn rhai rhannau o Loegr ac maen nhw wedi gwneud eu penderfyniad eu hunain bod angen dull gweithredu cenedlaethol arnyn nhw yn awr ar gyfer y mis nesaf. Rydym yn profi, ar gyfartaledd, dros 10,000 o bobl y dydd. Rydym ni'n profi llawer mwy na 70,000 o bobl yr wythnos yn rheolaidd. Felly, mae gennym ni raglen brofi fawr. Ond mae profion a'r olrhain cysylltiadau a'r cais a'r cymorth a'r gofynion cyfreithiol ar gyfer hunanynysu yn arfau i'n helpu ni i ymdrin â chanlyniadau heintio ac i geisio atal rhagor o heintio. Mewn gwirionedd, ein prif bwynt yw sut yr ydym yn byw yn wahanol, a'r pwynt hwnnw ynghylch sut yr ydym yn gofyn, 'Beth ddylem ni ei wneud?' yn hytrach na cheisio dod o hyd i gyfres o reolau i geisio gweithio o'i chwmpas.
Fel y dywedais i, fe wnes i ymdrin â phwynt Mark Reckless ynghylch cefnogaeth y cyhoedd yn fy agoriad, ynghylch tystiolaeth yr heddlu, ond mae tystiolaeth eang hefyd o gefnogaeth gyhoeddus eang. Mae'r holl dystiolaeth o arolygon barn sydd ar gael yn cefnogi'r dewis yr ydym ni wedi ei wneud. Ac o ran monitro dŵr gwastraff, yn sicr nid ydym ni'n defnyddio hynny i geisio gwneud rhannau eraill o'r DU yn fychod dihangol—mae'r math hwnnw o iaith yn arbennig o ddi-fudd a hynny'n fwriadol.
Hoffwn i ddiolch i Rhun ap Iorwerth am y gefnogaeth eang y mae Plaid Cymru wedi parhau i'w darparu ar gyfer y mesurau a'r ffordd adeiladol yr ydym ni wedi trafod, cyd-drafod ac nid cytuno bob amser ar rai o'r dewisiadau yr ydym ni wedi eu gwneud. Serch hynny, rydym ni wedi myfyrio, fel Llywodraeth, ar gyfnod anodd iawn o ran y negeseuon ynghylch manwerthu nad yw'n hanfodol, ond fe wnaethom ni ddewisiadau ynghylch cau yn sylweddol mewn rhannau eraill o'r economi oherwydd ein bod ni wedi blaenoriaethu buddiannau plant a phobl ifanc o ran cadw ein hysgolion ar agor, ac roedd hynny'n golygu bod yn rhaid i ni fod yn galetach ac yn ddyfnach mewn gweithgarwch arall i gael y math o effaith yr ydym ni'n dymuno ei chael. Mae dewis gwahanol yn cael ei wneud bellach mewn rhannau eraill o'r DU; mae gan Ogledd Iwerddon gyfres lawer hirach o gyfyngiadau; mae Lloegr erbyn hyn wedi dewis ymyriad hwyrach, ond ymyriad hirach hefyd. Ac, felly, byddwn ni'n dysgu mwy oddi wrth ein gilydd, a dyna un o'r pwyntiau a ddaeth o COBRA ddoe, lle rydym ni wedi egluro ein bod ni, yn ogystal ag adrodd i bobl Cymru, yn dymuno rhannu'r gwersi yr ydym yn eu dysgu ar ôl y cyfnod atal byr â Llywodraethau eraill yn y DU, gan fod gennym ni lawer i'w ddysgu o hyd, gan fydd y feirws yn ein plith am lawer mwy o fisoedd cyn i ni gael ateb effeithiol a thymor hwy.
O ran yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud, wel, bydd gen i fwy i'w ddweud am yr hyn y mae'r cyfnod atal byr wedi caniatáu i ni ei wneud: y mae wedi rhoi'r lle a'r amser i ni fyfyrio ar yr hyn y mae angen i ni ei wneud wrth symud ymlaen, felly bydd gen i fwy i'w ddweud, fel yr awgrymodd y Prif Weinidog, am dechnoleg profi newydd, ond hefyd am yr hyn yr ydym yn mynd i'w wneud i gryfhau ein gwasanaeth profi, olrhain, diogelu.
Ac o ran y sylwadau uniongyrchol gan Andrew R.T. Davies, nid wyf i erioed wedi awgrymu bod pobl yn fradwyr. Nid wyf i'n credu fy mod i wedi dweud unrhyw beth amhriodol o gwbl yn fy nghyfraniadau heddiw. O ran y cyfeiriad at gyfraddau hunanladdiad yn Lloegr, rwy'n credu ei fod yn cyfeirio at raglen am wasanaeth ambiwlans Llundain, ffigurau sy'n hanesyddol, yn hytrach na chyfredol, ac, wrth gwrs, nid ydym yn gwybod am yr effaith ar gyfraddau hunanladdiad yng Nghymru. Yr hyn yr ydym ni'n ei wybod, serch hynny, yw bod yr holl fesurau yr ydym ni'n eu cymryd yn ystyried cydbwysedd rhwng gwahanol fathau o niwed: mae canlyniadau gwirioneddol a sylweddol iawn yn gysylltiedig â gwneud dim. Nid fy marn i yn unig yw hynny, ond barn Prif Weinidog y DU hefyd. Rydym ni yn gwybod y bydd effaith ar iechyd meddwl a lles, a dyna pam yr ydym ni wedi dewis yn fwriadol cael cyfnod byrrach yn y cyfnod atal byr hwn.
Rwy'n dal i gredu mai hwn oedd yr unig ddewis cyfrifol i'w wneud. Pan wnaethom ni ddechrau, roedd 775 o gleifion mewn gwelyau ysbyty. Heddiw, fel y mae prif weithredwr GIG Cymru wedi adrodd, mae 1,275, dim ond 9 y cant yn is na'r uchafbwynt ym mis Ebrill gyda'r coronafeirws. Yr hyn y mae'r cyfnod atal byr a'r cyfyngiadau symud am bedair wythnos yn Lloegr wedi ei wneud yw pwysleisio nad yw'r feirws yn diflannu, ac mai ein hymddygiad ni sy'n gallu gwneud y gwahaniaeth mwyaf. Nid yw hwn yn benderfyniad yr oedd Gweinidogion wedi ei wneud yn ddihid nac ag unrhyw fwynhad. Rydym ni'n gwybod pa mor anodd y mae wedi bod ac yn parhau i fod i bobl ledled Cymru.
Hoffwn i ddiolch unwaith eto i bawb am eu hymdrech a'u haberth gyfunol sydd i'w weld ym mhob rhan o Gymru. Fodd bynnag, rwyf i'n gofyn i arweinwyr y Ceidwadwyr Cymreig yn arbennig i fyfyrio ar eu dewisiadau ac arfer cyfrifoldeb yn eu hiaith. Wrth gwrs, mae gan y Ceidwadwyr hawl i anghytuno â Llywodraeth Cymru, Prif Weinidog Ceidwadol y DU, a barn bob prif swyddog meddygol yn y DU, fel y maen nhw'n ei wneud. Fodd bynnag, mae'r iaith y maen nhw wedi ei defnyddio droeon i anghytuno wedi bod yn hynod bersonol, yn rhwygol, ac yn mynd y tu hwnt i sgarmesoedd arferol gwleidyddiaeth. Nid yw'r rhain yn amseroedd arferol. Yn y cyfnod eithriadol hwn, mae'r sylwadau rhwygol, personol ac, ar adegau, heb fod yn ffeithiol gan yr wrthblaid swyddogol yng Nghymru yn creu mwy o le i bobl ar gyrion gwleidyddiaeth. Nid yw'r safbwyntiau ymylol hynny yng nghanol pandemig yn ddoniol; maen nhw'n beryglus. Mae'n siŵr y byddwn ni'n parhau i anghytuno, ond rwy'n gobeithio y gall y ffordd yr ydym yn anghytuno fod yn gadarn ac yn gyfrifol yn y dyfodol. Rwyf i'n gofyn i'r Aelodau gefnogi'r cynnig sydd ger ein bron.