Diolch yn fawr am fy ngalw. Mae hwn yn bwnc pwysig iawn ac mae'r defnydd o eiriau'n dra arwyddocaol. Yn yr iaith Saesneg, rydym yn sôn am 'history' fel pe bai'n ymwneud â dynion yn bennaf. Yn amlwg, mae 'herstory' yr un mor bwysig, boed ein bod yn sôn am hanes y bleidlais i fenywod yng Nghymru a'r ymdrech y bu'n rhaid inni ei gwneud i'w chael neu'n sôn am faterion llawer ehangach.

Yng nghyd-destun y ddeiseb benodol hon, credaf ei bod yn thema gyfoes ac mae'n sobreiddiol iawn deall bod gan y methiant i gael unrhyw fath o gymod ar ôl rhyfel cartref America oblygiadau enfawr o hyd i ddigwyddiadau yn yr Unol Daleithiau heddiw, sy'n caniatáu i rai dinasyddion anwybyddu'n llwyr neu beidio â phoeni dim am ddioddefaint dinasyddion eraill, rhywbeth rydym ni yn y wlad hon yn ei ystyried yn rhyfedd iawn.

Ond rwy'n credu na allwn feirniadu eraill heb edrych ar ein hanes ein hunain a'n methiant i edrych ar hanes yr ymerodraeth Brydeinig, sydd, yn fy marn i, yn tanio llawer o'r drwgdeimlad a deimlir, yn gwbl briodol, gan ddinasyddion du ein gwlad. Fe'i sefydlwyd ar gaethwasiaeth, ac eto rydym yn parhau i ramantu ynglŷn â'r ymerodraeth Brydeinig, a'i glamoreiddio. Rydym yn dal i roi medalau i bobl sydd wedi perfformio gwasanaethau eithriadol, gwasanaethau cyhoeddus, medalau sy'n cynnwys y geiriau 'aelod o'r ymerodraeth Brydeinig', 'cadlywydd yr ymerodraeth Brydeinig', 'medal yr ymerodraeth Brydeinig', sy'n anacroniaeth lwyr i gymdeithas heddiw ac yn amlwg yn rhywbeth y mae'n rhaid inni fynd i'r afael ag ef.

Mae'r un mor amhriodol ein bod, ar Sul y Cofio, yn canu, 'Send her victorious, happy and glorious' am ein brenhines yn anthem genedlaethol y DU, yn enwedig ar Sul y Cofio, pan fyddwn yn coffáu erchyllterau rhyfel. Ond credaf hefyd fod rhaid inni edrych yn fanwl iawn ar faterion mwy cyfoes, er enghraifft sgandal Windrush, nad yw wedi'i unioni eto. Mae pobl y gwrthodwyd gwaith a budd-daliadau iddynt, ac a alltudiwyd o'r wlad hon yn yr achosion gwaethaf, yn dal heb gael iawndal, ac mae llawer ohonynt bellach yn marw. Mae hynny mor warthus. 

Mae gwir angen inni ailwerthuso ein hanes yng ngoleuni problemau cyfoes, ac mae hynny'n fwy amlwg nag erioed yn ystod yr wythnos hon o bob wythnos yng nghyswllt newid yn yr hinsawdd. Mae'r hyn a wnawn yn y wlad hon yn cael effaith ar bobl sy'n byw ar yr ochr arall i'r byd, ac mae'n bwysig iawn ein bod o ddifrif am y cyfrifoldebau hyn ac yn newid ein hymddygiad i gefnogi pobl nad ydym erioed wedi cyfarfod â hwy a byth yn debygol o wneud, ond sy'n dioddef oherwydd yr hyn a wnawn a'r ffordd rydym yn llosgi adnoddau'r byd. Felly, credaf fod y rhain yn ddeisebau rhagorol ac edrychaf ymlaen at weld eu canlyniad yn y ffordd rydym yn trin hanes yn y cwricwlwm newydd.