Part of the debate – Senedd Cymru am 5:59 pm ar 11 Tachwedd 2020.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n falch iawn o allu cymryd rhan yn y ddadl hon. Wrth gwrs, digwyddodd yr ymchwiliad cyn i mi ymuno â'r pwyllgor, er fy mod yno mewn pryd i gymryd rhan yn y broses o gymeradwyo'r adroddiad, a mwynheais ddarllen yr hyn sy'n adroddiad rhagorol yn fy marn i. Rwy'n hapus iawn i'w gymeradwyo i'r Senedd. Mae'n gyfres gref a manwl o argymhellion ac fel y dywedodd Russell George eisoes, mae'n gofyn yr holl gwestiynau cywir. Yn y cyfamser, nid wyf yn credu ein bod wedi cael yr holl atebion eto, fel y dywedodd Russell George, a bydd yn ddiddorol clywed ymateb pellach Llywodraeth Cymru heddiw.
Rwy'n falch fod y Llywodraeth wedi derbyn yr holl argymhellion, ond mae'n dod yn ôl at y cwestiwn sut, oherwydd mae angen newid enfawr er mwyn cyflawni hyn. Mae'n newid diwylliannol yn y ffordd y mae'r sector cyhoeddus yn ymgysylltu â'r sector preifat. Ac mae'r pandemig wedi'i gwneud yn bwysicach fyth ein bod yn datrys hyn, ein bod yn ei gael yn iawn. Fe roddaf un enghraifft. Ar ddechrau'r argyfwng, fel y cofiwn i gyd, rhoddwyd contract i gwmni mawr o dros y ffin i ddarparu blychau bwyd i bobl a oedd yn hunanynysu. Nawr, nid oedd hyn yn llwyddiant diwahân. Gallwch ddeall ei fod yn rhywbeth roedd angen ei wneud yn gyflym, ond yn sicr roedd gennyf etholwyr yn y rhanbarth rwy'n ei gynrychioli yn cael bwyd a oedd yn anaddas iddynt, a hen fwyd weithiau, bwyd a oedd wedi pasio'i ddyddiad am ei fod wedi dod o fannau rhy bell i ffwrdd. Nawr, yn yr ail gam o ddarparu cymorth i'r rhai a oedd yn hunanynysu, darparwyd y blychau bwyd wedyn drwy'r cynghorau sir, ac fe wnaeth hynny wahaniaeth enfawr. Roedd Sir Gaerfyrddin yn gallu gweithio gyda chwmni Castell Howell sydd wedi'i leoli yn Cross Hands, ynghyd â chyflenwyr lleol eraill. Roedd hynny nid yn unig yn gwella ansawdd y ddarpariaeth, ond golygai hefyd fod arian cyhoeddus Cymru'n cael ei ailgylchu yn ein heconomi i ddiogelu swyddi lleol a chefnogi busnesau lleol ar adeg dyngedfennol.
Nawr, rhaid i'r dull blaengar hwn fod yn ddull gweithredu lleol, a rhaid iddo lywio'r ffordd rydym yn gwario arian cyhoeddus gyda'r sector preifat o hyn ymlaen. Rhaid mai ailgylchu punt gyhoeddus Cymru yn ein heconomi ein hunain yw'r safbwynt rhagosodedig—ac mae Russell George eisoes wedi crybwyll hyn. Clywn drwy'r amser gan Lywodraeth Cymru nad oes ganddynt ddigon o arian, ac rwy'n siŵr bod hynny'n wir, a fi fyddai'r cyntaf i ddweud y dylent gael mwy o ysgogiadau economaidd at eu defnydd, ond mae angen i bob ceiniog sydd gennym, boed yn ein sector iechyd, yn ein hawdurdodau lleol, neu'n gaffael uniongyrchol gan Lywodraeth Cymru, gael ei gwario yn ein heconomi ni. Mae angen i Lywodraeth Cymru wneud mwy i ddangos sut y byddant yn sicrhau hynny. Mae hwn yn newid enfawr ac mae angen iddynt nodi inni sut y byddant yn monitro ac yn gwerthuso'r camau a gymerant—sut y byddant yn gwybod bod hyn wedi gweithio? Oherwydd nawr yn fwy nag erioed, ar yr adeg anodd hon i'n cymunedau ac i'n heconomi, nid oes angen inni wastraffu un geiniog o arian cyhoeddus Cymru y tu allan i'n cymunedau. Diolch yn fawr iawn.