Part of the debate – Senedd Cymru am 6:42 pm ar 17 Tachwedd 2020.
A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad? Hyd yma, mae fy areithiau ail gyllideb atodol dros y naw mlynedd diwethaf wedi bod yn debyg iawn, a hefyd yn fyr iawn. Yn draddodiadol, roedd yr ail gyllideb atodol yn ymdrin â newidiadau bach yn ystod y flwyddyn, ac ychydig iawn sydd wedi digwydd. Yn sicr, nid yw hynny'n wir eleni.
Rhai sylwadau cyffredinol. Nid wyf yn bychanu'r anhawster wrth ymdrin â chyllideb yn y cyfnod anodd hwn. Nid yn unig i Lywodraeth Cymru, ond hefyd i fyrddau iechyd, cynghorau a chyrff cyhoeddus eraill fel Cyfoeth Naturiol Cymru. Rwy'n croesawu'r tryloywder a roddir i'r Senedd wrth gyflwyno'r gyllideb atodol ychwanegol hon, ac rwy'n credu bod angen parhau â'r dull o ymdrin â chyllidebau atodol ychwanegol mewn blynyddoedd eithriadol. Rwy'n falch bod y Gweinidog Cyllid wedi gallu cadarnhau yn y Pwyllgor Cyllid fod yr arian a gyhoeddwyd gan Lywodraeth San Steffan yn cyfateb i'r arian yr oedd Llywodraeth Cymru yn ei disgwyl, oherwydd yr oedd gennym ni rai pryderon ar y cychwyn nad oedd Llywodraeth Cymru a Llywodraeth San Steffan yn sôn am yr un symiau, ond mae'n ymddangos bod hynny wedi dod i ben erbyn hyn, ac rydym ni yn sôn am yr un symiau. Roedd hynny yn amlwg yn destun pryder, oherwydd mae angen i gyhoeddiadau San Steffan fod yr un fath yn rhannol â derbyniadau Llywodraeth Cymru. Mae'r cytundeb bellach yn gwneud cyllidebu yn llawer haws.
Un peth nad wyf wedi fy argyhoeddi yn ei gylch yw bod gan Lywodraeth Cymru ddwy gronfa wrth gefn: y gwariant cyffredinol heb ei neilltuo a'r gronfa iechyd a ddelir gan y Gweinidog iechyd. Byddwn yn annog Llywodraeth Cymru i gadw'r holl wariant sydd heb ei neilltuo yn ganolog. Nid yw hyn yn ymwneud â chymryd arian allan o iechyd, na rhoi arian i iechyd; mae'n ymwneud â thryloywder a gwybod ble mae arian a sut mae'n cael ei dynnu allan. Rwy'n cofio'r Aelodau hynny mewn dadleuon ar y gyllideb yng nghyfarfodydd cyllideb blaenorol y Senedd, a fyddai'n annog cynghorau i ddefnyddio eu cronfeydd wrth gefn pan oedd eu hangen. Dyma'r amser gwael. Byddwn i'n dadlau mai nawr yw'r amser y mae angen y cronfeydd wrth gefn ar y cynghorau, a anwybyddodd y cyngor blaenorol, a wnaeth y penderfyniad cywir. Os oedden nhw'n credu bod hwnnw'n amser gwael, nid wyf yn siŵr beth yw hwn, ond byddai hwn yn gyfnod eithriadol iawn o wael.
Mae angen i Lywodraeth Cymru ddarparu dadansoddiad o'r arian a gaiff ei hawlio gan bob awdurdod lleol o'i gymharu â'r arian ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru wedi ei roi ar gael. Hefyd, byddai adroddiad ar gronfeydd rhagweladwy cynghorau, ac eithrio cyllidebau dirprwyedig ysgolion, yn ddefnyddiol, a byddai diweddariad ar gyllidebau dirprwyedig ysgolion a'r nifer y rhagwelir y byddan nhw'n mynd i ddiffyg eleni hefyd yn ddefnyddiol. A dim ond anecdotaidd yw hyn, ond rwy'n gwybod am nifer o ysgolion yn fy etholaeth i fy hun sydd â phryderon am fynd i ddiffyg yn y gyllideb yn ystod y flwyddyn hon, oherwydd pob math o bethau sydd wedi digwydd na fu ganddyn nhw unrhyw reolaeth drostynt. Rwy'n credu y bydd angen trydedd cyllideb atodol arnom yn y flwyddyn newydd, pedwaredd o bosibl, i ymdrin â phethau fel rhagor o fanylion am unrhyw gyllid dilynol ar gyfer profi, olrhain a diogelu, yn enwedig elfen ddiogelu y strategaeth, yn ogystal â rhagor o daliadau cymorth busnes. Byddai'n ddefnyddiol cael tabl o sut y clustnodwyd cronfeydd wrth gefn, o ran yr hyn sydd wedi'i ddyrannu i gronfa wrth gefn COVID-19, beth yw'r cronfeydd wrth gefn heb eu dyrannu, pryd y maen nhw'n debygol o gael eu dyrannu, a ble y disgwylir i'r arian gael ei wario—e.e. ai ar iechyd, gan fyrddau iechyd, neu ar gymorth economaidd, neu mewn meysydd eraill?
A beth sydd ar gael ar gyfer diwedd cyfnod pontio yr UE, a'r hyn a ystyriwyd yn flaenoriaeth ar gyfer y gwariant hwn? Gallai Brexit 'dim cytundeb' achosi problemau difrifol i rai rhannau o economi Cymru, fel ffermio defaid. Os bydd gan ffermwyr dariffau'r Undeb Ewropeaidd, bydd hynny'n cael effaith enfawr ar ffermwyr defaid—byddai tariffau'n amrywio rhwng oddeutu 30 a 60 y cant, felly ychydig iawn o farchnad Ewropeaidd a fyddai ganddyn nhw. Mae gan Tsieina, sef y farchnad ddefaid fwyaf, fel y soniais yr wythnos diwethaf—gytundebau masnach rydd eisoes gyda Seland Newydd ac Awstralia, felly mae'n ddigon posibl y cawn ni broblemau difrifol â hynny.
Ac—fe'i crybwyllwyd yn gynharach gan Rhun ap Iorwerth—pa gronfeydd wrth gefn sydd ar waith pe byddai gaeaf arall yn cynhyrchu'r llifogydd a gawsom eleni? Rydym ni'n gweld newid yn yr hinsawdd, rydym ni'n gweld mwy o lifogydd. Mae'n debyg ein bod wedi gweld mwy o lifogydd yn 20 mlynedd gyntaf y ganrif hon nag yn 50 neu 60 mlynedd gyntaf y ganrif ddiwethaf. Rydym ni'n gweld llifogydd sylweddol, felly bydd angen ymdrin â'r rhain.
Mae hwn yn gyfnod anodd, ac rwy'n gwybod bod mwy o hawliadau bob amser na'r adnoddau ariannol sydd ar gael—dyna pam mae gennym Weinidog Cyllid. Mae COVID wedi gwneud hyn yn anoddach fyth. Rwy'n cefnogi'r gyllideb atodol, ond, fel yr wyf yn ei ddweud, nid wyf yn disgwyl mai hon fydd y gyllideb atodol olaf yn y flwyddyn ariannol hon, ac rwy'n cymeradwyo y Gweinidog am fod mor agored a dod â'r cyllidebau atodol hyn atom ni.