Mae ein cynnig yn gofyn am rywbeth syml iawn—rhywbeth rwy'n rhyfeddu ond nid yn synnu bod Gweinidogion yn rhedeg rhagddo: ein bod yn cael ymchwiliad i ddysgu'r gwersi o'r llifogydd,... i ddiogelu mwy o gartrefi a busnesau... edrych ar... yswiriant fforddiadwy... a... thaliadau amserol, ymchwiliad i ba fesurau sydd eu hangen gan y Llywodraeth i ariannu amddiffyniadau llifogydd a mesurau rheoli dalgylchoedd i fyny'r afon a darparu adnoddau ar gyfer ymatebion brys.

Nid fy ngeiriau i yw'r rheini—geiriau'r AS Llafur dros Plymouth ydynt. Roedd yn siarad mewn dadl ym mis Mawrth eleni am lifogydd yn Lloegr. Yn y ddadl honno, nododd yr AS y gallent fod wedi bod yn gwbl wleidyddol, ac ymosod ar y Llywodraeth am eu methiannau, neu, ac rwy'n dyfynnu,

Dewisodd Llafur godi uwchlaw'r ddadl bleidiol honno, a dyna pam y dylai pob Aelod o'r Tŷ deimlo y gall gefnogi ein cynnig. Sut nad yw dysgu'r gwersi o ddigwyddiad—mewn adolygiad o ba gamau a ddigwyddodd, pa gamau na weithiodd cystal ag y gobeithiwyd a ble y gellid gwneud gwelliannau—yn gam synhwyrol a chymesur i'w gymryd ar ôl argyfwng cenedlaethol fel y llifogydd diweddar?

Pleidleisiodd pob AS yn y Cymoedd i gefnogi ymchwiliad i lifogydd yn Lloegr, ac eto, yng Nghymru, lle mae gan Lafur bŵer i ddechrau un, y safbwynt oedd gwrthwynebu ymchwiliad. Gwnaethant bleidleisio yn ei erbyn yn yr awdurdod lleol ac mae Gweinidogion Llafur yn y Llywodraeth hon wedi'i wrthwynebu hefyd. Ym mis Mehefin eleni, yn ystod cyfweliad gydag ITV Wales, disgrifiodd un AS Llafur ymchwiliad annibynnol i lifogydd yn y Rhondda fel y syniad mwyaf hurt a glywais.

Efallai ei fod wedi anghofio ei fod wedi pleidleisio dros ymchwiliad i lifogydd yn Lloegr gwta dri mis ynghynt.

Nid yw'n syndod nad oes gan bobl hyder mewn proses lle mae awdurdodau'n archwilio eu hunain. Maent wedi gweld digon o drosglwyddo cyfrifoldeb, a gwahanol sefydliadau'n gwrthod ysgwyddo cyfrifoldeb. Gall pobl yn y Rhondda gofio cael gwybod dro ar ôl tro yn ystod y 1990au gan y cyngor Llafur fod safle tirlenwi Nant-y-Gwyddon yn ddiogel. Cwynodd trigolion am flynyddoedd fod y domen honno'n achosi afiechydon, a chefnogodd Plaid Cymru y trigolion hynny yn eu hymgyrch. Argymhellodd ymchwiliad wedyn y dylid cau'r domen honno, ac ni fyddem wedi cael y fath ganlyniad heb y cyfuniad hwnnw o bŵer pobl a phwysau gwleidyddol.

Mae'r rhai sy'n gwrthwynebu ymchwiliad annibynnol yn dadlau y byddai'n cymryd gormod o amser ac y byddai'n rhy ddrud. Nid oes angen iddo fod yr un o'r pethau hynny. Ni allwch roi pris ar ddiogelu pobl a'u cartrefi. Ni allwch ychwaith roi pris ar roi tawelwch meddwl i bobl, tawelwch meddwl sydd wedi bod yn absennol i gynifer o bobl ers mis Chwefror eleni. Y fenyw o Dreorci sydd wedi dioddef llifogydd dro ar ôl tro ac na all gysgu bellach pan fydd yn bwrw glaw yn y nos—ceir cynifer o straeon fel hyn, a byddai ymchwiliad yn cyrraedd yr achosion sylfaenol, a dyna fyddai ein gobaith gorau o gael atebion parhaol.

Rwy'n erfyn ar holl Aelodau'r Senedd hon, ond yn enwedig y rheini ohonoch nad oeddech yn bwriadu cefnogi ymchwiliad hyd yma, nad yw'n rhy hwyr i wneud y peth iawn. Nid yw'n rhy hwyr i roi'r bobl y mae'r llifogydd wedi effeithio arnynt yn gyntaf. Bydd pleidlais o blaid y cynnig hwn heddiw yn cryfhau'r achos dros ymchwiliad a fydd yn nodi'r hyn a aeth o'i le a pham. Dyna sut y caiff pleidlais o blaid y cynnig hwn ei dehongli yn y Rhondda. Gall ymchwiliad nodi faint o gyllid sydd ei angen, gall nodi lle mae angen inni fuddsoddi mewn amddiffynfeydd rhag llifogydd a mesurau atal llifogydd yn y dyfodol. Gwyddom y rhagwelir y bydd tywydd eithafol yn digwydd yn amlach oherwydd yr argyfwng hinsawdd, ac mae angen inni fod yn barod. Yr unig ffordd o sicrhau ein bod yn barod yw deall yn llawn yr hyn a ddigwyddodd eleni, a beth sydd angen digwydd i unioni pethau.

Rwy'n erfyn ar y Llywodraeth a chynrychiolwyr lleol i weithio gyda ni i gefnogi ymchwiliad i lifogydd heddiw, nid er fy mudd i, nid er budd Plaid Cymru, ond i'r nifer o bobl yn ein cymunedau sydd wedi dioddef llifogydd eleni. Ni ddylai fod rhaid iddynt fynd drwy'r trawma hwnnw eto. Diolch.