Part of the debate – Senedd Cymru am 5:44 pm ar 15 Rhagfyr 2020.
Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Yn y de, rydym yn debygol yn ystod y dyddiau nesaf o weld lefelau heintio o 1,000 fesul 100,000 o'r boblogaeth, ac erbyn y Nadolig, gallen nhw godi hyd yn oed yn uwch a chyrraedd y lefelau uchaf erioed a welwyd yn ardal Walloon yng Ngwlad Belg ddechrau'r hydref. Dyna faint yr argyfwng sy'n ein hwynebu. Ac mae siawns go iawn, fel y dywedodd y Prif Weinidog, y bydd y GIG yn cael ei gyfyngu fwy neu lai i wasanaethau COVID yn unig, gyda'r holl oblygiadau i iechyd cyffredinol.
Mae'r difrod economaidd a achosir gan y cyfyngiadau yn real ac mae angen lliniaru gweithredol, ond bydd y difrod economaidd a achosir gan y feirws yn fwy difrifol fyth, yn enwedig os yw'n parhau i fod allan o reolaeth. Ac eto, mae gennym ni, Dirprwy Lywydd, yr addewid o waredigaeth, oherwydd canfuwyd brechlyn, neu nifer o frechlynnau. Efallai na fyddem ni wedi bod yn y sefyllfa hon. Mae'n beth gwych ein bod ni, a bod gobaith gwirioneddol, erbyn y Pasg fan bellaf, y bydd pawb dros 70 oed a phawb sydd â gwendidau a chyflyrau iechyd sy'n bodoli eisoes wedi cael eu brechu, a disgwylir i hynny ar ei ben ei hun leihau'r gyfradd marwolaethau tua 80 y cant, gan alluogi ein staff rheng flaen a'r GIG i ymdopi. Fodd bynnag, os bydd y feirws yn ymledu'n wyllt, byddwn dan fygythiad sylweddol wrth gyflwyno'r brechlyn o bosib. Felly, dyna'r hyn y mae'n rhaid i ni ei gofio—dyna pam ei bod hi'n hanfodol nawr i edrych o'r newydd ar y sefyllfa yr ydym ni ynddi.
Mae'n amlwg i mi, Dirprwy Lywydd, fod rheoliadau Llywodraeth Cymru ers dechrau mis Tachwedd wedi'u cyfiawnhau. Mae cwestiwn nawr, fodd bynnag, yn y de, sef a ydyn nhw'n mynd yn ddigon pell. Sylweddolaf fod yn rhaid cael cydbwysedd anodd, a deallaf o adroddiad newyddion y BBC am 5 o'r gloch ei bod hi'n debygol y bydd newid i'r rheoliadau—neu'r cyngor, yn hytrach—dros gyfnod y Nadolig, a chredaf fod hynny'n briodol.
Croesawaf y naws fwy adeiladol sydd wedi nodweddu'r ddadl heddiw. Rwy'n credu bod hynny'n arwydd o aeddfedrwydd ynglŷn â ble'r ydym ni fel Senedd a sefyllfa'r mae'r genedl yn yr argyfwng iechyd cyhoeddus hwn. Rwyf hefyd yn croesawu datblygu dull gweithredu Llywodraeth Cymru, fel y gall rhannau o Gymru adael y rheoliadau mwyaf eang y gallai fod eu hangen nawr dros ran helaeth o Gymru, a mabwysiadu rhywbeth sy'n agosáu at ddull rhanbarthol, haenog. Byddaf yn cefnogi rheoliadau Llywodraeth Cymru a drafodwyd yn gynharach. Byddaf yn cefnogi cynnig Llywodraeth Cymru sydd ger ein bron, yn ogystal â gwelliannau'r grŵp Ceidwadol. Pe bai Llywodraeth Cymru yn dod i'r casgliad yn ddiweddarach yr wythnos hon fod angen cyfnod atal byr, i'w weithredu ar unwaith yn ne Cymru, ac yn amlwg cyn y Nadolig, byddwn i hefyd yn cefnogi'r mesur hwnnw.