2. A oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw gynlluniau i adolygu'r cyngor y mae wedi'i gael ynghylch mynd i'r afael â phandemig y coronafeirws? OQ56051

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn, Llywydd. Mae'r gell cyngor technegol yn cydgysylltu'r cyngor gwyddonol a thechnegol diweddaraf i gynorthwyo penderfyniadau Llywodraeth Cymru. Mae hyn yn cynnwys adolygiadau rheolaidd o'r dystiolaeth, dadansoddiad a chyngor gan Grŵp Cynghori Gwyddonol y DU ar Argyfyngau ac amrywiaeth eang o ffynonellau cenedlaethol a rhyngwladol eraill.

Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Drwy gydol y pandemig, rydych chi wedi dilyn y cyngor a roddwyd i chi gan y gell cyngor technegol, ac eto mae'r pandemig yn ymledu'n ffyrnig ac allan o reolaeth yn llwyr yng Nghymru. Felly, mae llawer o bobl yn dod i'r casgliad bod problem naill ai gyda'r cyngor neu gyda'i weithrediad. A gan na allwn ni weld y cyngor a roddir i Weinidogion, dim ond crynodebau, yr unig gasgliad y gallwn ni ddod iddo yw y gallai'r cyngor sy'n cael ei roi fod yn amheus. Prif Weinidog, nid yw gwyddoniaeth yn gweithredu yn gyfrinachol, mae'n dibynnu ar adolygiad trylwyr gan gymheiriaid. Felly, a wnewch chi ymrwymo i gyhoeddi'n llawn yr holl gyngor gwyddonol a roddir i Weinidogion, a sefydlu bwrdd adolygu gwyddonol i gynnal efelychiad tîm coch o'r holl fesurau rheoli COVID-19 cyn iddyn nhw gael eu cyflwyno? Diolch.

Wel, Llywydd, nid y cyngor na'i weithrediad yw'r broblem. Y feirws yw'r broblem. Os oedd y cyngor yn anghywir yn unigryw yma yng Nghymru, yna sut gallai fod yn wir, fel y clywsom ni yn y cwestiwn diwethaf, bod Llywodraethau mewn rhannau eraill o'r byd yn wynebu'r un cyfyng-gyngor yn union? Rydym ni'n ymdrin â feirws nad yw'n ymddwyn yn y ffordd y mae modelau bob amser yn ei rhagweld, nad yw'n ymateb i rai o'r mesurau y disgwyliwyd iddyn nhw fod yn effeithiol, lle gwelsom ni dystiolaeth ddoe o amrywiolyn newydd yn dod i'r amlwg, a fydd o bosibl yn creu heriau newydd i ni. Nid y cyngor yw'r broblem; mae'r cyngor gystal cyngor ag y gallwch chi ei gael. Y broblem yw ymdrin â feirws sy'n llawn bethau annisgwyl ac anodd, a lle nad oes un dull syml i'w ganfod yn unman yn y byd y gellir ei godi o un rhan o'r byd a'i ollwng mewn un arall gyda sicrwydd o lwyddiant.

Prif Weinidog, mae gohebiaeth ddiweddar gan fy etholwyr yn dangos bod y cyfnod hwn, yn ddealladwy, wedi cael effaith negyddol ar iechyd meddwl y rhai mwyaf agored i niwed yn y boblogaeth. Mae'r ohebiaeth hon, wrth gwrs, yn arwydd o broblem ar raddfa fwy ac uniongyrchol sy'n wynebu'r cyhoedd yng Nghymru yn gyffredinol. Yn wir, datgelodd canlyniadau arolwg diweddar gan brifysgolion Abertawe a Chaerdydd bod tua hanner y 13,000 o bobl a gymerodd ran wedi nodi gofid seicolegol clinigol sylweddol, a dywedodd tua 20 y cant eu bod nhw'n dioddef effeithiau difrifol. Fodd bynnag, ychydig iawn o sôn na chydnabyddiaeth a geir ym mhapurau briffio'r gell cyngor technegol. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n hanfodol nawr, gan ein bod ni'n symud tuag at fesurau llymach, bod y Llywodraeth Cymru hon yn gwneud popeth o fewn ei gallu i sicrhau bod mynediad at grwpiau cymorth unigrwydd a gwasanaethau cymorth iechyd meddwl yn cael ei sicrhau. Felly, a yw hi'n bosibl, pan fyddwch chi'n gweithio gyda'ch cynghorwyr gwyddonol ac yn cyhoeddi papurau briffio'r gell cyngor technegol, y gallech chi gydnabod y rhai sy'n dioddef o'r effeithiau iechyd meddwl i sicrhau bod y papurau briffio hyn yn ystyried yr effaith—a'r effaith ddifrifol, dylwn i ddweud—cyfyngiadau ar unigrwydd, ynysu cymdeithasol a phroblemau iechyd meddwl? Diolch.

Llywydd, wel, rwy'n credu bod y grŵp cynghori technegol yn rhoi cyngor i ni, yn rheolaidd iawn, ar y niweidiau ehangach. O'r cychwyn cyntaf, mae ein prif swyddog meddygol wedi tynnu sylw at y pedwar gwahanol fath o niwed sy'n deillio o goronafeirws, ac mae'r effaith ar synnwyr pobl o iechyd meddwl a llesiant meddwl yn sicr yn rhan o'r hyn yr ydym ni bob amser yn ei bwyso a'i fesur. Roeddwn i'n ceisio gwneud hynny yn fy ateb i gwestiwn Andrew R.T. Davies—y cyngor yr ydym ni'n ei weld heddiw gan bobl ynglŷn â chymryd camau llymach dros y Nadolig i leihau gallu pobl i ddod at ei gilydd. Ond bydd hynny yn cael effaith ar yr holl faterion y mae Janet Finch-Saunders newydd eu codi gyda mi. Dyna'r negeseuon e-bost yr oeddwn i'n cyfeirio atyn nhw, gan bobl yn pledio y dylem ni ganiatáu iddyn nhw gael dod at ei gilydd dros y Nadolig oherwydd yr effaith ar eu hiechyd a'u llesiant meddwl.

Cymerais ran fy hun, ddoe, Llywydd, mewn menter sy'n gofyn yn syml i bobl ffonio rhywun arall dros y Nadolig sy'n byw ar ei ben ei hun, a chefais sgwrs drawiadol iawn gyda rhywun sy'n byw yn ardal Rhondda Cynon Taf, sydd wedi bod heb allu gweld neb arall ers tri mis oherwydd ei iechyd ei hun a'r effaith y mae hynny yn ei chael ar bobl eraill. Ac mae cyfnod y Nadolig yn bwysig iawn i bobl, onid yw? Felly, hoffwn ddweud wrth yr Aelod ein bod ni, wrth gwrs, yn pwyso a mesur y pethau hynny, ac, wrth gwrs, rydym ni'n ceisio gwneud penderfyniadau sy'n rhoi sylw i'r effaith ar iechyd corfforol pobl ac ar ein gwasanaethau, ar y sefyllfa bresennol o ran y coronafeirws, heb fyth golli golwg ar y ffaith, pan gyflwynir cyfyngiadau ar allu pobl i gyfarfod â phobl eraill, a all fod yn gwbl angenrheidiol i reoli'r feirws, bod effeithiau eraill y mae'n rhaid i ni eu pwyso a'u mesur a cheisio eu lliniaru.

Prif Weinidog, a gaf i ofyn pa ymdrechion yr ydych chi wedi eu gwneud i gysylltu gydag arweinyddion y prif bleidiau er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf iddyn nhw am y cyngor meddygol a gwyddonol a'r data a'r dewisiadau anodd sydd i'w gwneud? Ar yr adeg hon o argyfwng cenedlaethol parhaus, gan wynebu pandemig parhaus, byddai pobl Cymru yn gobeithio y byddai pob arweinydd a llefarydd gwleidyddol yn ceisio manteisio ar bob cyfle i fod yn wybodus a bydden nhw hefyd yn disgwyl i'r Prif Weinidog sicrhau bod y cyfleoedd hynny ar gael i'r wrthblaid. Felly, a gaf i ofyn, a ydych chi wedi cael yr ymgysylltiad da ac amserol hwnnw gydag arweinyddion y prif wrthbleidiau fel y gallan nhw eu hunain gymryd rhan mor llawn â phosibl yn yr heriau sy'n ein hwynebu ni yng Nghymru, ac fel y gall eu datganiadau cyhoeddus fod yn wybodus a hyrwyddo'r neges hon o achub bywydau, diogelu ein GIG gwerthfawr a'r bobl sydd ar yr union adeg hon yn gweithio ar y rheng flaen o dan amgylchiadau peryglus ac anodd?

Llywydd, diolchaf i Huw Irranca-Davies am hynna. Ers misoedd bellach, rydym ni wedi cael patrwm ar fore Mercher o gyfarfod sy'n cynnwys arweinydd yr wrthblaid ac arweinydd Plaid Cymru i wneud yn siŵr ein bod ni'n gallu rhannu gyda nhw, weithiau ar sail weddol gyfrinachol—anghenrheidiol gyfrinachol—y cyngor sy'n dod i Lywodraeth Cymru, ac rwy'n ddiolchgar iawn i'r ddau ohonyn nhw am yr amser y maen nhw wedi ei roi a'r ymdrechion y maen nhw wedi eu gwneud i fod ar gael ac i gymryd rhan yn y cyfarfodydd hynny. Nid wyf i'n credu bod arweinydd Plaid Cymru wedi colli yr un ohonyn nhw. Ac rwyf i wedi gwneud fy ngorau, pan fyddwn ni'n dod at benderfyniadau mawr a chyhoeddiadau mawr, i wneud galwad ffôn i arweinyddion y Blaid Geidwadol a Phlaid Cymru ymlaen llaw, fel eu bod nhw o leiaf yn ymwybodol o'r hyn yr ydym ni'n ceisio ei gyflawni. Ac rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedodd Huw Irranca-Davies, mai'r mwyaf o'r cyfleoedd hynny a gymerir, y gorau y byddwn ni'n gallu ceisio, lle gallwn ni wneud hynny, anfon negeseuon cyffredin i bobl yng Nghymru am natur yr argyfwng iechyd cyhoeddus yr ydym ni'n dal yn ei afael a'r camau y gallwn ni eu cymryd yn ein bywydau ein hunain yn ogystal â'r camau y gall y Llywodraeth eu cymryd i wneud gwahaniaeth i hynny.