Part of the debate – Senedd Cymru am 5:07 pm ar 16 Rhagfyr 2020.
Diolch, Lywydd. A gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl am eu cyfraniadau? Fe geisiaf ymateb yn yr amser sydd gennyf i rai o'r prif bwyntiau a wnaed.
A gaf fi ddiolch i Suzy Davies am ei chyfraniadau a'i phwyntiau da iawn am blant sy'n derbyn gofal? Yn ein hymchwiliad gwreiddiol, mae'n debyg mai'r dystiolaeth a gawsom ar blant sy'n derbyn gofal gan benaethiaid gwasanaethau plant yng Nghymru oedd un o'r sesiynau tystiolaeth mwyaf damniol y bu'n rhaid i mi eistedd drwyddynt erioed. Mae'n destun pryder fod angen inni wneud cymaint o gynnydd yn y maes hwn o hyd, ac mae'n arbennig o bwysig ein bod yn clywed gan y Gweinidog sut y bydd y cyswllt hwnnw'n gweithio gyda grŵp cynghori'r Gweinidog, y grŵp gorchwyl a gorffen a'r rhaglen Law yn Llaw at Blant a Phobl Ifanc, yn enwedig gan fod David yn gadael y Senedd. Diolch, Suzy, am y pwyntiau ar bontio; mae'n hanfodol bwysig ein bod yn cael hynny'n iawn ac yn gwneud cynnydd brys yn y maes hwn. Credaf fod y problemau a gawsom gyda phontio yn symptom o'r ffaith ein bod bob amser yn rhy barod i ffitio plant i mewn i wasanaethau, yn hytrach na ffitio gwasanaethau o gwmpas y plant a'r bobl ifanc, ac mae angen i hynny newid.
A gaf fi ddiolch i Rhun am ei gyfraniad ar y canol coll? Mae'n bwysig cydnabod, pan soniwn am y canol coll, mai hwy yw'r grŵp mwyaf o bell ffordd o blant a phobl ifanc y mae angen inni eu cyrraedd. Rwyf wedi cyfarfod â llawer o deuluoedd dros y blynyddoedd, ac wedi cyfarfod ag ychydig iawn lle mae gan blentyn salwch meddwl y gwnaed diagnosis ohono, ond llawer iawn lle mae plant a phobl ifanc yn profi trallod difrifol. Gwnaeth Rhun bwyntiau am argymhellion Plaid Cymru ar gyfer siopau un stop. Credaf mai lle rwy'n sicr yn cytuno ag ef yw pwysigrwydd y dull 'dim drws anghywir', sy'n rhywbeth y mae'r comisiynydd plant wedi bod yn ei hyrwyddo hefyd. Rydym eisoes yn gweld ymarfer da mewn lleoedd fel Gwent, lle mae pob atgyfeiriad yn mynd drwy banel, a cheir hyd i gymorth i'r person ifanc. Nid oes cwestiwn o ddweud wrthynt nad ydynt yn cyrraedd y trothwy.
A gaf fi ddiolch i Dawn am ei chyfraniad, hefyd ar y canol coll, sy'n faes hollbwysig? Ond hefyd am dynnu sylw at bwysigrwydd therapïau seicolegol, sydd wedi bod yn bryder hirsefydlog i'r pwyllgor, nid yn unig yn y maes hwn, mewn gwirionedd—rydym hefyd wedi mynegi pryderon mewn perthynas ag iechyd meddwl amenedigol, a gwn fod y pwyllgor iechyd wedi codi hyn droeon hefyd. Mae'n dda clywed bod Matrics Plant yn cael ei gyhoeddi'n fuan, a bydd y pwyllgor yn edrych ymlaen at glywed cynlluniau'r gweithlu a fydd yn cefnogi datblygiad y gwaith hwnnw, oherwydd mae'n hollbwysig.
Diolch am eich geiriau caredig, Laura, ac am eich cyfraniad, ac am dynnu sylw at ofal mewn argyfwng. Yn rhy aml, mae'r bobl ifanc sy'n mynd i sefyllfa o argyfwng mewn gwirionedd yn bobl ifanc y 'canol coll', na fyddent wedi cyrraedd y sefyllfa honno pe baent wedi cael y gefnogaeth yn gynharach. Rwy'n falch fod y Gweinidog wedi ailadrodd ei hymrwymiad i fynd i'r afael â'r mater hwn, a bydd y grŵp gorchwyl a gorffen yn canolbwyntio ar hynny, ac mae hynny i'w groesawu'n fawr. Yr hyn y byddwn yn ei ddweud, serch hynny, yw ei bod yn hanfodol fod yr atebion a welwn yn atebion sy'n canolbwyntio ar y plentyn, ac nad ydym yn ceisio gwasgu plant a phobl ifanc i ffocws oedolyn ar ofal mewn argyfwng.
A gaf fi ddiolch i'r Gweinidog am ei chyfraniad, a chydnabod yn amlwg ei bod yn ddyddiau cynnar? Croesawn y ffaith bod Gweinidog ymroddedig gennym nawr i yrru'r gwaith hwn yn ei flaen. Edrychaf ymlaen at weithio gyda chi ar y materion hyn. Maent yn faterion dyrys a chymhleth, megis y materion gofal cymhleth y sonioch chi amdanynt yn eich ymateb, ond mae'n gwbl hanfodol ein bod yn mynd i'r afael â'r materion hyn, ac ni allwn eu gadael i'r byrddau partneriaeth rhanbarthol. Rhaid cael disgwyliad clir iawn gan Lywodraeth Cymru y byddant yn cyflawni hyn nawr, fel y gwnaeth Powys. Rhaid gwneud hynny'n gyson ledled Cymru gyfan. Cyfeiriodd y Gweinidog hefyd at y cynnydd sy'n cael ei wneud yn y ffrwd waith cymorth cynnar a chymorth estynedig, sy'n sicr i'w groesawu'n fawr, dan arweiniad gwych Dr Liz Gregory o Went. Edrychwn ymlaen at weld hynny'n cael ei gyflwyno ledled Cymru cyn gynted â phosibl.
Wrth gloi, a gaf fi ddiolch felly i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl? A dim ond ailadrodd fy ymrwymiad ac ymrwymiad y pwyllgor i barhau i ysgogi newid yn y maes hwn. Yn y 21 mlynedd y bûm yn y Senedd, rydym wedi trafod y diffygion yn y maes gwasanaeth hwn yn gyson, ac rwy'n gwbl benderfynol y byddwn, erbyn inni gyrraedd diwedd y Senedd hon, mewn sefyllfa lle mae pethau'n well o lawer, nid yn unig ym maes addysg, ond ar draws y system gyfan sydd mor hanfodol i'n plant a'n pobl ifanc. Diolch yn fawr.