Wel, mae'r areithiau chwerw a dystopaidd braidd a glywsom yn gynharach yn y ddadl hon, gan y Prif Weinidog a chan arweinydd Plaid Cymru, yn cadarnhau eu bod yn elynion i ddemocratiaeth, oherwydd nid oes yr un ohonynt erioed wedi derbyn canlyniad y refferendwm yn 2016, pan bleidleisiodd pobl Cymru, yn ogystal â phobl y Deyrnas Unedig, dros adael yr UE. Ac maent wedi gwneud popeth yn eu gallu, yn y pedair blynedd a hanner ers hynny, i geisio tanseilio'r broses gyfan, a gwrthdroi'r canlyniad heb refferendwm arall, yn wir, yw'r safbwynt terfynol y maent wedi'i gyrraedd.

A gwnaeth Dawn Bowden y pwynt pwysig, er nad oedd yn ymddangos ei bod yn ei ddeall, mai ymwneud â sofraniaeth y mae hyn oll. Dyna'r holl bwynt; dyna'r hyn y pleidleisiodd y bobl drosto yn 2016—dros adfer annibyniaeth sofran Prydain fel gwlad. Ac yma, yn Senedd Cymru, mae gennym sefyllfa ryfedd braidd lle mae plaid honedig genedlaetholgar—plaid genedlaethol Cymru—nad yw'n credu yn annibyniaeth wleidyddol Cymru, oherwydd byddai'n well o lawer ganddynt weld Cymru'n cael ei llywodraethu o Frwsel gan bobl nad ydym yn eu hethol, pobl na allwn eu diswyddo ac, at ei gilydd, pobl na allwn mo'u henwi hyd yn oed. Ond nawr, o ganlyniad i'r cytundeb hwn sy'n mynd â ni ymhellach ar hyd y ffordd i adfer ein hannibyniaeth genedlaethol fel y Deyrnas Unedig, byddwn yn gallu cael gwared ar y rhai sy'n llunio ein deddfau os nad ydym yn hoffi'r hyn y maent wedi'i wneud, ac yn fy marn i, dyna yw'r cwestiwn mwyaf sylfaenol i bawb mewn democratiaeth. Ac er bod y cytundeb hwn ymhell o fod yn berffaith, mae'n floc adeiladu pwysig ar y ffordd i gyflawni'r amcan hwnnw. 

Rwy'n rhyfeddu at ba mor wan yw'r rhai sy'n gwrthwynebu'r holl broses hon fel pe na bai pobl Prydain, rywsut, yn gallu llwyddo yn y byd. Mae'n wir mai methiant o ran hunanhyder cenedlaethol oedd y cefndir i ymuno â'r Gymuned Economaidd Ewropeaidd bron 50 mlynedd yn ôl, oherwydd, yn y dyddiau hynny, roedd Prydain yn llawn cynnen diwydiannol a dirywiad economaidd, ac fel y dywedodd Ysgrifennydd Gwladol America, Dean Acheson,  

Mae Prydain wedi colli ei hymerodraeth a heb eto ddod o hyd i rôl.

A chredaf mai'r agwedd honno sydd wedi tanseilio'n sylfaenol y cenedlaethau cyfan y bûm yn tyfu fyny drwyddynt. Nawr, mae gennym gyfle i ddechrau o'r newydd, i gefnu ar y dadleuon a gawsom dros y 50 mlynedd diwethaf a bwrw allan i'r byd, gan fanteisio ar yr 85 y cant o'r economi fyd-eang nad yw yn yr Undeb Ewropeaidd. Mae'r Undeb Ewropeaidd yn rym sy'n dirywio yn y byd, o'i gymharu â'r gweddill. Nid yn Ewrop y mae 85 y cant o gynnyrch domestig gros y byd, fel y dywedais, ac mae'r gyfran honno'n mynd i gynyddu yn y blynyddoedd i ddod. Yr heriau mawr yw gwledydd fel India a Tsieina, ac nid heriau'n unig a geir yno, ond cyfleoedd hefyd. Nawr, byddwn yn gallu manteisio'n llawn arnynt drwy ymrwymo i gytundebau masnach, na fu modd inni ei wneud dros y 50 mlynedd diwethaf oherwydd bod hynny'n rhywbeth y mae'r UE wedi'i wneud ar ein rhan—er gwell neu er gwaeth.

Felly, fel y dywedais, nid yw'r cytundeb hwn yn berffaith o bell ffordd. Ac o'r herwydd, mae'n waith anorffenedig. Mae pethau da yn y cytundeb, wrth gwrs. Mae mynd â ni allan o afael parlysedig Llys Cyfiawnder Ewrop ar y naill law, wrth gwrs, yn adfer sofraniaeth gyfreithiol yn gwbl ddiamwys. Ceir cymalau yn y cytundeb y mae angen inni edrych arnynt yn fy marn i. Y cynigion dim atchwelyd ac ailgydbwyso—termau technegol sy'n golygu yn y bôn, os ydym yn gwyro oddi wrth y safonau rheoleiddio y mae'r UE yn eu mabwysiadu, y bydd gofyn inni ystyried a allai fod effeithiau o ran masnach neu fuddsoddi a allai arwain at ryw fath o weithredu dialgar—yn y meysydd hynny, credaf ei bod yn debygol na fydd Llywodraeth y DU yn ddigon eofn i fanteisio ar y cyfleoedd y mae ein rhyddid newydd yn eu rhoi inni. I mi, ymwahanu yw'r peth pwysig, y cyfle i fod yn fwy ystwyth yn y byd, i fod yn fwy cystadleuol â gweddill y byd nag y byddem y tu mewn i'r UE. Dyma'r cyfleoedd y mae angen inni eu deall a'u gweld mewn goleuni cadarnhaol.

Un o'r prif ddiffygion yn y cytundeb hwn, wrth gwrs, yw pysgota, fel y nodwyd gan eraill yn y ddadl. Aberthwyd diwydiant pysgota Prydain 50 mlynedd yn ôl oherwydd bod yr UE—neu'r CEE fel yr oedd bryd hynny—wedi rhoi'r polisi pysgodfeydd cyffredin at ei gilydd yn ystod yr wythnosau olaf cyn inni ymuno â'r gymuned, ac nid oedd gennym lais yn hynny na rhan i'w chwarae wrth gynllunio'r system a wnaeth ddifetha diwydiant pysgota Prydain a'n cymunedau arfordirol yn yr hanner canrif ers hynny. Ar hyn o bryd, dim ond—