Mae manteision gweithgarwch corfforol i iechyd a lles yn hysbys iawn, a bydd llawer wedi hen arfer â fi'n tynnu sylw at y rhain drwy gydol fy nau dymor yn y swydd, fel un sy'n dadlau'n frwd dros yr holl fanteision corfforol a meddyliol a ddaw yn sgil gweithgarwch corfforol a chwaraeon. Ond mae ei bwysigrwydd yn ystod y pandemig hwn wedi cynyddu'n ddramatig fel ffordd i bobl hen ac ifanc ymdopi yn ystod cyfnodau o gyfyngiadau symud. Mae gweithgarwch corfforol yn allweddol ac yn ffordd hanfodol o reoli iechyd meddwl a lles. Mae astudiaethau wedi dangos bod ymddygiad llonydd gorfodol wedi arwain at deimladau o ddigalondid a hwyliau gwael mewn pobl iach. Gan ystyried y sefyllfa bresennol, gyda chyfnodau gorfodol o gyfyngiadau symud ac ynysu, mae hyn yn effeithio'n fawr ar iechyd meddwl a lles llawer o bobl, a hyd yn oed yn fwy felly os nad ydynt yn cymryd rhan mewn unrhyw fath o weithgarwch corfforol.

Mae hyn wedi bod yn amlwg iawn mewn plant sydd wedi arfer â mwy o weithgarwch corfforol yn ystod ac ar ôl eu diwrnod ysgol. Mae fy mab fy hun, sy'n 10 oed, yn hoffi chwaraeon ac yn cymryd rhan mewn llawer o weithgareddau ar ôl ysgol, yn ogystal â dwli ar wneud chwaraeon a gweithgarwch corfforol yn ystod ei ddiwrnod ysgol. Mae'r manteision corfforol yn amlwg, ond nawr hefyd mae effeithiau meddyliol negyddol colli'r gweithgareddau hyn i'w gweld arno ef a phlant eraill. Efallai y bydd pobl yn dweud, 'Wel, cerddwch y tu allan ger eich cartref neu rywbeth', ond nid oes dim i gymryd lle faint o ymarfer corff y byddent yn ei wneud fel arfer, am fod rhieni'n gweithio hefyd yn ystod y dydd, gartref neu lle bynnag, yn ystod golau dydd, ac ar yr adeg hon o'r flwyddyn, mae'n dywyll pan fyddant yn gorffen gweithio, ac felly mae gweithgarwch corfforol yn un o'r pethau na fydd yn digwydd ar ôl y diwrnod ysgol nawr.

Felly, mae yna lawer o bobl nad ydynt yn cael y lefel o weithgarwch corfforol sydd ei hangen arnynt, tra bod amser sgrin, fel y gwelwn, yn cynyddu. Ac nid yw mynd am dro gyda'ch teulu yn cymryd lle'r rhyngweithio cymdeithasol y mae ein plant, ac oedolion, gymaint o'i angen. Rydym i gyd yn deall difrifoldeb a risg COVID a'r straen newydd, ond ni ellir anwybyddu pwysigrwydd chwaraeon ac ymarfer corff, a dyna pam rydym angen ymrwymiad gan Lywodraeth Cymru mai chwaraeon di-gyswllt awyr agored fydd y peth cyntaf a ganiateir pan fydd ffigurau COVID yn gwella, gan ei fod yn hollbwysig i iechyd a lles llawer o bobl ledled ein gwlad, wedi'u dilyn cyn gynted â phosibl gan yr holl chwaraeon awyr agored a chwaraeon dan do a champfeydd. Fel y gwyddom, yn wyddonol, mae'r risg yn yr awyr agored mor isel—yn fychan iawn, fel y gwyddoch, Weinidog—gan nad yw'n wahanol i gerdded neu feicio, sy'n bethau a ganiateir, pethau y gallwn eu gwneud ar hyn o bryd o'n cartrefi.

Gan fod Cymru wedi'i symud yn ddiweddar i gyfyngiadau haen 4, yn anffodus unwaith eto, ni chaniateir i blant gymryd rhan mewn gweithgareddau chwaraeon wedi'u trefnu—er ein bod yn deall pam—hyd yn oed os ydynt yn weithgareddau awyr agored. Mae hyn yn wahanol iawn i'r sefyllfa yn Lloegr, lle caniateir i ardaloedd haen 4—lle caniateir i weithgareddau chwaraeon awyr agored i bobl ifanc dan 18 oed a phobl ag anableddau barhau, er gwaethaf y cyfyngiadau. Drwy gydol y pandemig, mae Llywodraeth Cymru wedi gwahaniaethu rhwng gweithgareddau dan do a gweithgareddau awyr agored, a gallai fod synnwyr mewn gwneud hynny eto mewn perthynas â gweithgareddau plant yn awr, fel y mae Llywodraeth y DU wedi'i wneud gydag ardaloedd haen 4 yn Lloegr. Er fy mod yn parhau i fod yn obeithiol y bydd Llywodraeth Cymru yn dod â chwaraeon yn ôl cyn gynted â phosibl, a gaf fi ofyn am wahaniaethu rhwng gweithgareddau awyr agored a gweithgareddau dan do, chwaraeon cyswllt a chwaraeon digyswllt, fel y gallwn o leiaf gael rhai gweithgareddau chwaraeon yn ôl, os nad pob un?

Ond Lywodraeth Cymru, ystyriwch pa mor ddiogel rhag COVID yw ein clybiau nawr a lefel y risg sy'n gysylltiedig â'u cychwyn eto. Mae gennyf lawer iawn o gydymdeimlad â chlybiau sy'n colli cymaint o arian, ac rwy'n rhannu eu rhwystredigaethau mewn sawl ffordd, rhwystredigaethau sydd eisoes wedi'u hamlygu heddiw. Yn yr hinsawdd sydd ohoni, rwy'n credu bod llawer o bobl yn deall pryder Llywodraeth Cymru, a phryderon pob un ohonom, ynghylch y straen newydd o COVID yn arbennig, ond mae angen sicrhau cydbwysedd rhwng diogelwch a phryderon iechyd eraill cyn gynted ag y gallwn wneud hynny. Diolch.