Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Hoffwn i ddiolch i Meilyr Rowlands, y prif arolygydd addysg a hyfforddiant yng Nghymru am ei adroddiad blynyddol ar gyfer 2019-20, ac am y gwaith y mae Estyn wedi bod yn ei wneud ar yr adeg arbennig o heriol hon. Fel y gwyddoch chi i gyd, ym mis Mawrth, bu'n rhaid i Estyn atal eu gweithgarwch arolygu arferol, gan eu bod, wedi troi eu sylw, yn briodol, at bandemig COVID. Mae'r adroddiad yn rhoi disgrifiad cychwynnol pwysig o ymateb y sector addysg a hyfforddiant hyd at fis Awst 2020. Wrth wneud hynny, mae'n ein helpu ni i ddeall effeithiau cychwynnol coronafeirws ar addysg.

Rwy'n falch bod yr adroddiad yn cydnabod ymdrechion aruthrol holl staff, disgyblion a theuluoedd yr ysgol i sicrhau bod y dysgu wedi parhau eleni. Mae hyn yn dyst i waith caled, ymroddiad ac ymrwymiad pawb sy'n gysylltiedig, ac mae'n adlewyrchu'r ymrwymiad cyffredin i gefnogi dysgwyr ledled Cymru.

Roedd yn galonogol darllen bod ysgolion a darparwyr addysg a hyfforddiant eraill, yn ystod cyfnod y cyfyngiadau symud, wedi blaenoriaethu diogelwch a lles dysgwyr, ac yn enwedig ein dysgwyr mwyaf agored i niwed. Aethom ni ati ar draws y Llywodraeth i sicrhau bod plant yn cael eu diogelu a bod plant a phobl ifanc sy'n agored i niwed yn cael y cymorth yr oedd ei angen arnyn nhw.

Mae'r ymateb yng Nghymru i helpu i ddarparu offer TG i ddisgyblion ac ysgolion wedi creu argraff fawr arnaf i. Fodd bynnag, mae'n iawn i'r adroddiad dynnu sylw at y ffaith bod lleiafrif o'n dysgwyr dan anfantais yn ystod y cyfnod hwn oherwydd nad oedd ganddynt y gallu i ddefnyddio offer addas. Roedd y Sefydliad Polisi Addysg yn ei gymhariaeth o wledydd y DU yn gwbl glir bod Cymru wedi arwain y ffordd o ran darparu offer TG i ddysgwyr. Hyd yn hyn, rydym ni wedi darparu 120,000 o ddyfeisiau ar gyfer ysgolion a bydd 35,000 o ddyfeisiau eraill yn cael eu dosbarthu yn ystod yr wythnosau nesaf. Fodd bynnag, rydym ni'n cydnabod bod yn rhaid i ni fynd ymhellach o hyd a byddaf i'n parhau i weithio gyda'r Gweinidog Cyllid i sicrhau ein bod ni'n darparu cyllid pan fydd angen y cyllid hwnnw i sicrhau bod gan bob dysgwr y ddyfais y mae ei hangen arnyn nhw.

Mae'r adroddiad blynyddol hefyd yn tynnu sylw at y ffaith bod gwybodaeth a phrofiad ysgolion a staff unigol â thechnoleg ddigidol wedi amrywio cyn y cyfyngiadau symud. Fodd bynnag, mae'n gadarnhaol sut mae'r cyfnod hir hwn o ddefnyddio technoleg ddigidol wedi golygu bod llawer o ddysgwyr ac athrawon wedi gwella eu sgiliau digidol yn fawr. Roeddwn i'n arbennig o falch bod yr adroddiad wedi tynnu sylw at rai o'r manteision sydd gennym ni yng Nghymru wrth fynd i'r afael â'r argyfwng diolch i'n platfform digidol cenedlaethol sefydledig Hwb.

Mae'r adroddiad yn nodi heriau cymhleth y pandemig sydd wedi'i gwneud yn ofynnol i arweinwyr a staff ledled addysg a hyfforddiant wneud penderfyniadau o dan amgylchiadau anodd a gweithio mewn ffyrdd newydd. Ond maen nhw wedi ymateb i'r her, ac mae mwy o werthfawrogiad o'u gwaith a phwysigrwydd disgyblion yn mynychu'r ysgol wedi bod. Fel y mae'r adroddiad yn ei amlygu, nid yw'n syndod bod yr heriau ychwanegol wedi rhoi pwysau ar benaethiaid ac uwch arweinwyr i flaenoriaethu a gwneud penderfyniadau cyflym gydag amser cyfyngedig i ystyried opsiynau'n fanwl, gan effeithio weithiau ar eu lles. Dyna pam yr ydym ni wedi cyllido gydag arian grant, Cymorth Addysg, elusen llesiant staff ysgolion y DU, i ymgymryd â phecyn cymorth pwrpasol i'r gweithlu ysgolion yng Nghymru ar hyn o bryd.

Rwy'n cydnabod, fel y mae'r adroddiad, fod hwn wedi bod yn gyfnod pryderus i fyfyrwyr hŷn, gan eu bod wedi wynebu ansicrwydd ynghylch arholiadau a chwblhau eu hastudiaethau heb yr asesiadau diwedd cwrs arferol. Gwnaethom ni benderfyniad cynnar i ganslo arholiadau haf 2021 a sefydlu trefniadau asesu eraill am y rheswm hwn, er mwyn sicrhau tegwch i ddysgwyr a gwneud y mwyaf o'r amser addysgu a dysgu sydd ar gael i gefnogi cynnydd. Wrth i sefyllfa COVID-19 barhau i ddatblygu, bydd ein dull o ymdrin â chymwysterau ac asesu yn parhau i fod yn ymatebol a bydd yn rhoi blaenoriaeth i gefnogi lles a chynnydd dysgwyr.

Hoffwn i droi'n fyr nawr at rai o ganlyniadau'r arolygiadau sydd wedi'u crybwyll yn yr adroddiad. Mae hyn i bob pwrpas yn adlewyrchu perfformiad sylfaenol ein system addysg wrth fynd i mewn i'r pandemig. Mae'r dystiolaeth yn dangos patrwm tebyg o welliant i'r blynyddoedd diwethaf ac rwy'n falch bod safonau, darpariaeth ac arweinyddiaeth ar draws llawer o ddarparwyr ôl-16 hefyd. Ac er ei bod yn braf bod safonau mewn ysgolion cynradd yn parhau i fod yn uchel, rydym ni'n ymwybodol bod yn rhaid i ni barhau i gefnogi ein hysgolion uwchradd yn yr ymdrech i'w gwella, a bydd hyn yn parhau i fod yn flaenoriaeth wrth i ni symud i'r cyfnod adfer o'r pandemig. 

Wrth edrych i'r dyfodol, nid yw'n syndod bod heriau sylweddol yn parhau i'n system addysg. Er enghraifft, mae tystiolaeth gychwynnol o dymor yr hydref yn awgrymu y gallai llawer o ddisgyblion fod wedi cymryd cam yn ôl yn eu sgiliau llythrennedd a rhifedd. Ochr yn ochr â chymhwysedd digidol, llythrennedd a rhifedd yw'r sgiliau sy'n ffurfio sylfaen yr holl ddysgu ac sy'n galluogi dysgwyr i fanteisio ar ehangder y cwricwlwm cyfan. Rwyf i'n cytuno'n llwyr felly â sylwadau'r prif arolygydd fod helpu dysgwyr, yn enwedig y rhai sy'n agored i niwed ac yn ddifreintiedig, i ddal i fyny yn dasg fawr i'r system addysg nawr ac i'r dyfodol.

Yn ystod yr argyfwng, daeth yn amlwg nad yw llawer o ddysgwyr wedi symud ymlaen gymaint ag y bydden nhw wedi disgwyl. Mewn ymateb, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu amrywiaeth o gyllid ychwanegol i roi hwb i gymorth i ddysgwyr ar adegau tyngedfennol yn eu haddysg, gan gynnwys £29 miliwn i ysgolion recriwtio, adfer a chodi safonau. Rydym ni wedi gosod nod o 900 o staff cyfwerth ag amser llawn ychwanegol ac rydym ni wedi rhagori ar hynny, ac mae pob un yn chwarae rhan hollbwysig yng ngweithrediadau ysgolion y tymor hwn.

Rwyf i wedi fy nghalonogi gan sylwadau'r prif arolygydd y gall mwy o ganolbwyntio ar les, cadernid ac annibyniaeth dysgwyr, mwy o brofiad o ddysgu digidol, a chyfathrebu agosach â theuluoedd roi ysgolion mewn gwell lle i baratoi ar gyfer Cwricwlwm Cymru, a hefyd bod llawer o ysgolion wedi dechrau ceisio addasu eu dulliau o addysgu a dysgu i adlewyrchu'r cwricwlwm newydd.

Aelodau, dyma'r adroddiad blynyddol olaf gan Meilyr Rowlands fel prif arolygydd. Ymunodd Meilyr ag Estyn ar ddechrau democratiaeth Cymru ein hunain, ac mae ef wedi bod yn ffigwr allweddol wrth lunio ein system addysg yn ystod yr 20 mlynedd diwethaf. Yn bersonol, rwyf i wedi gwerthfawrogi ei gyngor meddylgar a'i ymrwymiad i le a swyddogaeth ysgolion o fewn cymunedau, ac i godi safonau i bawb, sydd unwaith eto'n amlwg yn yr adroddiad hwn. Rwy'n siŵr y bydd gan Aelodau eraill eu teyrngedau eu hunain. Diolch, Meilyr. Diolch o galon.

I gloi, er yr holl heriau a'r materion y mae system addysg Cymru wedi'u hwynebu'n anochel drwy gydol y pandemig hwn, ac y mae adroddiad Estyn yn ei ddisgrifio'n briodol, gallwn ni hefyd ymfalchïo yn rhai o'r ffyrdd cadarnhaol y mae ein system addysg wedi ymateb. Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd.