Part of the debate – Senedd Cymru am 4:52 pm ar 19 Ionawr 2021.
A gaf i ddechrau hefyd drwy ddiolch i Meilyr am y gwaith rhagorol y mae ef wedi'i wneud fel y prif arolygydd, a dweud diolch iddo am fod mor rhwydd gweithio gyda ef ac am iddo fod mor agored wrth gael ei holi? Mae'n sicr yn gwneud gwahaniaeth o ran ein helpu ni i graffu ar waith Estyn. Hoffwn i ddiolch i Estyn yn gyffredinol am ei waith parhaus yn helpu ein hysgolion a'n colegau a lleoliadau addysg eraill yn eu taith i safonau gwell.
Ond wedi dweud hynny, rwy'n meddwl yr hoffwn i ofyn rhai cwestiynau i chi, Gweinidog, ynghylch y chwe mis cyn y cyfyngiadau symud ym mis Mawrth, oherwydd er bod gwelliant cymedrol wedi bod, fel y dywedwch chi, o ran atgyfnerthu mewn rhai mân feysydd efallai, mewn gwirionedd nid ydym ni'n gweld llawer iawn o welliant. Er tegwch i'r lleoliadau meithrinfeydd neu gyn-ysgol a'r ysgolion cynradd, mae'r canlyniadau'n well yno, ond rwy'n meddwl tybed a wnewch chi ddweud wrthyf i pam eich bod yn credu na fu gwelliant, neu welliant amlwg beth bynnag, yn y sector uwchradd. Oherwydd nid yw hon yn her newydd yr ydym ni wedi bod yn ei hwynebu, ac er bod Estyn yn amlwg yn arolygu gwahanol ysgolion na'r rhai sydd wedi mynd o'r blaen, mae'r ysgolion hynny wedi cael y cyfle i weld yr holl adroddiadau, cael yr holl gefnogaeth gan gonsortia, yr holl honiadau o ganlyniadau arholiadau gwell ac, a bod yn deg, mwy o arian yn y flwyddyn ddiwethaf cyn COVID er mwyn gwella safonau eu hysgolion.
A oes rhywbeth ynghylch y ffordd yr ydym ni'n arolygu ysgolion uwchradd sydd â gogwydd cynhenid yn eu herbyn mewn rhyw ffordd? Neu a ydyn nhw yn gyffredinol yn addas i'r diben, yr adnoddau sy'n cael eu defnyddio i ddatgelu a oes problemau yma? Oherwydd er i chi ei arddangos mewn goleuni da iawn, rwy'n credu bod yn rhaid i ni dderbyn bod angen monitro ychydig o dan hanner ein hysgolion uwchradd ymhellach. O'r 25 o ysgolion uwchradd a gafodd eu harolygu eleni, mae angen monitro 11 ohonyn nhw—hynny yw bron hanner—ac mae pedair ohonyn nhw wedi ymuno â'r 18 ysgol uwchradd y llynedd sydd yn dal i fod mewn categori statudol flwyddyn yn ddiweddarach. Allwch chi ddweud wrthym ni beth yw'r broblem yma yn eich barn chi? Beth nad yw'n gweithio yn y system gwella safonau i helpu'r ysgolion hyn i ddod, er gwaethaf y cymorth yr oeddwn i wedi sôn amdano'n gynharach? Un o'r pethau sydd wir wedi fy nghythruddo i, am yr adroddiad penodol hwn, yw'r 48 y cant o ysgolion uwchradd yr oedd angen eu gwella neu eu gwella ar frys—mae hynny bron yn hanner y garfan—hyn, ac rwy'n dyfynnu o'r adroddiad,
'mae hyn yn aml yn ganlyniad i ddisgwyliadau isel a chynllunio gwael.'
Pam ar y ddaear ydym ni'n dal i ddarllen am ddisgwyliadau isel mewn adroddiadau fel hyn? Pam ydym ni'n dal i'w gweld? Mae arweinyddiaeth ysgolion ac ansawdd yr addysgu yn ymddangos yn yr adroddiadau estyn hyn flwyddyn ar ôl blwyddyn, felly hoffwn i wybod pam eich bod chi'n meddwl ein bod yn dal i ddarllen hynny.
Ac yna, yn olaf, oherwydd rwy'n credu bod hwn yn gwestiwn pwysig, y £29 miliwn yr ydych chi wedi cyfeirio ato—ac rwy'n credu y byddan nhw'n cael £12 miliwn yn fwy—i helpu ysgolion i adennill eu safonau, i ba lefel o safonau yr ydych chi'n disgwyl iddyn nhw wella? Oherwydd wrth ddarllen yr adroddiadau hyn, os ydym ni'n ceisio cyrraedd y cam yr ydym ni arno nawr—ac rwy'n gwerthfawrogi y gallai hynny fod yn demtasiwn, oherwydd mae COVID wedi bod yn niweidiol iawn—nid yw'n ddefnydd arbennig o uchelgeisiol o'r arian hwnnw, ydyw e? Dylem ni fod yn ceisio codi safonau er gwaethaf y sefyllfa anodd yr ydym ni ynddi.
Ac os byddwch chi'n caniatáu un arall i mi, Dirprwy Lywydd, beth yw'ch barn chi ynghylch cyflwyno'r cwricwlwm nawr? Rydych chi'n hollol gywir wrth dynnu sylw at y ffaith bod Estyn wedi dweud bod defnydd digidol wedi gwella a defnyddio'r adnoddau i wella llesiant, mae hynny wedi gwella, ond mae llawer mwy yn y cwricwlwm newydd na hynny. Nid wyf i wedi fy argyhoeddi y bydd ysgolion uwchradd, yn arbennig, yn agos at fod yn barod ar gyfer hyn yn y ffordd yr wyf i'n amau eich bod chi'n gobeithio y byddan nhw. Diolch.