Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Credaf, os yw'n bosibl o gwbl, y dylem gael etholiad ar 6 Mai. Ond ni fyddai gohirio etholiad yn unigryw. A ydych chi'n cofio bod disgwyl i etholiad cyffredinol 2001 fod ar 3 Mai i gyd-fynd ag etholiadau lleol? Ond, ar 2 Ebrill, gohiriwyd pleidleisiau tan 7 Mehefin oherwydd y cyfyngiadau symud gwledig a gyflwynwyd mewn ymateb i'r achosion o glwy'r traed a'r genau a ddechreuodd ym mis Chwefror.

Rheswm posibl arall yw na ellir casglu'r post, felly ni fyddai pleidleisiau post yn cyrraedd—rhywbeth y soniodd Rhun ap Iorwerth amdano ynglŷn â phost pan oedd yn gwneud ei ddatganiad—neu fod blychau post wedi eu cau. Mae pobl yn cofio streiciau post—pan oedd blychau'n llawn, cawsant eu cau. Credaf y dylem ni gael y cyfnod diddymu byrraf posibl ar gyfer y Senedd cyn diwrnod y bleidlais, a fydd yn galluogi'r Senedd i gyfarfod pe bai angen, er mwyn trafod a chytuno ar ddeddfwriaeth newydd yn ymwneud â'r pandemig, neu ystyried argymhellion gan y Llywydd i ohirio'r bleidlais. Hoffwn i'r diddymiad fod am 5 o'r gloch ar y dydd Mercher cyn y diwrnod pleidleisio, gan alluogi deddfu ar unrhyw ddeddfwriaeth pandemig newydd cyn yr etholiad. Cyn i gyfreithwyr y Llywodraeth ddweud ei fod yn amhosibl, pa newidiadau deddfwriaethol fyddai eu hangen i'w alluogi?

Mae'n rhaid inni gofio i etholiad yr Unol Daleithiau gael ei gynnal yn ystod y pandemig. Byddwn yn siomedig iawn pe na bai modd cynnal etholiad y Senedd. Os bydd y Ceidwadwyr yn gohirio etholiadau comisiynwyr yr heddlu a throseddu ac etholiadau cynghorau Lloegr, ni fyddai hynny'n rheswm i ni ohirio etholiad y Senedd. Un peth y gallem ni ofyn i bob plaid ei ystyried yw dychwelyd at dymor etholiadol pedair blynedd—mae pum mlynedd yn rhy hir. Fe'i cyflwynwyd am y rhesymau gorau i gydweddu â Deddf Seneddau Tymor Penodol 2011. Yn fy marn i, nid oes unrhyw ddarn o ddeddfwriaeth erioed wedi bod yn fwy diystyr. Mae'n rhaid i hwn fod y tymor pum mlynedd olaf.

Rwyf nawr eisiau troi at fy nghais yr wy'n gofyn i Lywodraeth Cymru ei weithredu: sef bod swyddogion canlyniadau yn ysgrifennu at bawb ynghylch y bleidlais bost yn cynnig un iddyn nhw. Un o'r problemau ynghylch pleidleisiau post yw'r gyfradd uchel o rai sy'n cael eu gwrthod. Achosir hyn gan ddau beth: pobl yn rhoi dyddiad llofnodi yn hytrach na'u dyddiad geni, a llofnodion nad ydyn nhw'n cyfateb. Y cynigion yw y cysylltir dros y ffôn â'r rhai sydd wedi nodi dyddiad postio yn hytrach na'u dyddiad geni, os yw'n bosibl, i gadarnhau eu dyddiad geni; ac y cysylltir â'r rhai sydd â llofnodion nad ydyn nhw'n cyfateb i gadarnhau eu bod wedi dychwelyd eu pleidlais. Un o'r prif resymau pam nad yw'r llofnodion yn cyfateb yw bod yr etholwr wedi cael problemau iechyd, megis strôc neu glefyd Parkinson, ers iddyn nhw wneud cais am y bleidlais bost, sy'n effeithio'n wirioneddol ar lofnodion pobl. Rydym ni eisiau cael etholiad teg lle gall pawb sydd eisiau pleidleisio wneud hynny, ac y cyfrifir eu pleidlais.

Gan droi at bleidleisiau drwy ddirprwy, ar hyn o bryd mae'n rhaid i fyfyrwyr gael ffurflen wedi'i llofnodi gan diwtor y cwrs. Credaf y byddai pobl yn cytuno bod hynny bron yn amhosibl ar hyn o bryd. Roeddwn yn ffodus bod fy merch wedi gwneud ei un hi yn ôl ym mis Tachwedd; ychydig iawn o bobl oedd yn meddwl am etholiadau Senedd mis Mai ym mis Tachwedd. Byddwn yn annog y Llywodraeth i ystyried deddfwriaeth i alluogi aelodau uniongyrchol o'r teulu, sy'n golygu priod, rhiant neu blentyn, i gael pleidlais drwy ddirprwy ar alw. Mae hyn yn gydbwysedd rhwng atal casglu pleidleisiau a chaniatáu cyfrif pleidleisiau pawb.

Yn olaf, ynglŷn â'r cyfrif. Rwy'n cefnogi cyfrif y diwrnod wedyn, er fy mod yn disgwyl cysgu'r nos rhwng y diwrnod pleidleisio a'r diwrnod wedyn. O ran y cyfrif, unwaith eto, a allwn ni ddysgu wrth edrych ar America, lle mae'r nifer o bleidleisiau a fwriwyd yn y llyfr pleidleisio a phleidleisiau post dilys a dderbynnir erbyn diwedd y diwrnod pleidleisio yn cael eu cyfrif ar y dydd Gwener, gydag estyniad ar gyfer pleidleisiau post os oes problemau o ran eu dychwelyd oherwydd problemau post, a phenodir barnwr i benderfynu pa mor hir y dylai'r estyniad hwnnw fod? Credaf ein bod i gyd eisiau etholiadau rhydd a theg. Gobeithio y bydd y Llywodraeth yn ystyried fy awgrymiadau, ond, os nad ydy hi, yna y bydd yn esbonio pam.

A chanfûm broblem dros y penwythnos: talu'r blaendal. Maen nhw eisiau i'r blaendal gael ei dalu—yn Abertawe, o leiaf—drwy drosglwyddiad electronig, ond rhaid iddo ddigwydd ar yr un pryd yn union ag y derbynnir y ffurflen enwebu. Nawr, os ydyn nhw'n dilyn y dehongliad yn fanwl, bydd hynny bron yn amhosibl. Felly, credaf eich bod yn y diwedd—. Rydych chi'n ciwio—. A gwyddom beth sy'n digwydd wrth gyflwyno ein papurau enwebu. Byddwn yn annog y Gweinidog i gael rhai trafodaethau gyda swyddogion canlyniadau ynghylch hynny, oherwydd credaf ei bod yn bwysig bod pobl yn talu eu blaendal. Awgrymais eich bod yn ei dalu cyn i chi gyflwyno eich papurau enwebu, ond dywedwyd wrthyf na allai hynny ddigwydd. Credaf fod gwir angen inni ddatrys rhywfaint o fecanwaith hyn cyn i bethau ddechrau mynd o chwith.