Part of the debate – Senedd Cymru am 2:59 pm ar 26 Ionawr 2021.
Diolch i chi am y gyfres yna o gwestiynau. Mae'r ffigurau a gynhyrchwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru ar gyfer pobl dros 80 oed yn ffigurau ar gyfer y bobl dros 80 oed hynny sydd yn y gymuned. Wrth gwrs, mae yna rai sydd dros 80 oed yng Nghymru sy'n byw mewn cartrefi gofal, ac mae'r data hynny'n cael eu diweddaru. Rydych chi wedi gweld yr erthygl gan y BBC yr wythnos diwethaf a oedd yn egluro'r oedi o ran adroddiadau data a'r ffaith bod Lloegr yn cyflwyno adroddiadau data yn gynharach na ni. Rydym ni'n cyhoeddi data sydd â lefel o sicrwydd ansawdd, ond, er hynny, mae bwlch yn y data ar hynny.
O ran dadansoddiad bwrdd iechyd lleol, nid oes gennyf ddadansoddiad ar gyfer pobl dros 80 oed i'w roi ichi. Wrth inni gael mwy o wybodaeth, fe fyddwn ni'n gallu rhoi mwy o wybodaeth. Fel y dywedais yn fy natganiad, fe fyddwn ni'n rhoi gwybodaeth bob dydd Mawrth, yn union fel y bydd Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei rhoi bob dydd Iau. Felly gallwch chi ddisgwyl y bydd yna fwy a mwy o ddata pan fyddan nhw ar gael, oherwydd rwy'n credu bod tryloywder ynglŷn â'r data yn bwysig iawn i ennill ymddiriedaeth y cyhoedd. Yn fy marn i, mae bod yn dryloyw gyda'r data, yn ogystal â'r cynnydd sylweddol, fel y gwelsom, yn y broses o weinyddu brechlynnau, yn allweddol er mwyn cynnal yr ymddiriedaeth a'r hyder gan y cyhoedd yr ydym ni i gyd yn awyddus i'w weld yn y rhaglen hon. Ymgyrch i'r genedl gyfan yw hon i raddau helaeth iawn.
Effeithiwyd ar o leiaf pump o ganolfannau brechu torfol gan y tywydd, ond fe amharwyd ar sawl clinig ychwanegol gan feddygon teulu hefyd ac, unwaith eto, am resymau sy'n ddealladwy, yn fy marn i. Hefyd, fel y nododd y Prif Weinidog ddoe, ac fe wnes innau nodi hynny yn y gynhadledd i'r wasg ddoe, rydym ni'n ymwybodol fod yna nifer sylweddol o bobl wedi methu eu hapwyntiadau. Ac mae hynny'n gwbl ddealladwy—mae'r tywydd garw wedi achosi peryglon mewn rhannau helaeth o Gymru yn ystod y ddau ddiwrnod diwethaf. Felly, fe fyddech chi'n deall pam nad yw pobl wedi gallu bod yn bresennol a pham mae'r apwyntiadau hynny wedi cael eu gohirio tan nes ymlaen yn yr wythnos. Felly, fe fydd rhywun yn cysylltu â'r bobl hynny a fethodd eu hapwyntiadau ac yn cynnig dyddiad arall iddyn nhw.
Y rheswm pam mae llythyrau wedi eu hanfon allan at rai dros 70 oed yw ein bod ni'n cynllunio ymlaen llaw ym mhob bwrdd iechyd pan fyddan nhw wedi gweld cynnydd da iawn gyda'r cam presennol o gyflwyno'r brechlyn. Bydd yn wir o hyd na fydd rhai pobl dros 80 oed mewn gwahanol rannau o Gymru wedi cael eu brechlyn eto, yn union fel y mae yng ngwledydd eraill y DU. Yr hyn na ddylid ei wneud, yn fy marn i, yw ffrwyno'r gallu yn y rhannau hynny o Gymru sy'n medru gwneud hynny ac sydd ar amser i wneud hynny nes bod pawb arall wedi dal i fyny. Fel y dywedais i dro ar ôl tro, yr amcan yw bod pob un ohonom yn mynd cyn gynted ag y gallwn drwy'r grwpiau blaenoriaeth a sicrhau ein bod yn amddiffyn y dinasyddion sy'n fwyaf agored i niwed. Ac rwy'n gwrthod yr awgrym yn llwyr fod yna loteri cod post yn ein darpariaeth ni. Rwy'n credu, os edrychwch chi ledled Cymru, y gwelwch chi fod cryn dipyn o gynnydd yn cael ei wneud, ac rwy'n credu mai cymharol ymylol yw'r gwahaniaethau, ac nid yw un neu ddau o hanesion yn rhoi fersiwn gywir o'r darlun cenedlaethol.
Mae gennym 14 o unedau symudol sydd eisoes yn mynd o gwmpas yn helpu i weinyddu brechiadau. Mae gennym aelodau o'r tîm gofal sylfaenol hefyd sy'n gweinyddu brechiadau i bobl sy'n gaeth i'r tŷ, ac unwaith eto mae hynny'n cael ei arwain i raddau helaeth gan ein cydweithwyr mewn practisau cyffredinol. A dyna pam mae'n newyddion mor wych fod o leiaf 329 o bractisau cyffredinol ledled y wlad yn ymwneud â'r gwaith hwn. Ac rwy'n hynod ddiolchgar i'r tîm gofal sylfaenol cyfan am gydweithio mewn ffordd mor anhygoel i gynnal y rhaglen frechu. Dyna pam mae gennym nid yn unig well hygyrchedd, ond fwy o gyflymder yn yr hyn yr ydym ni'n ei wneud. Mae'n werth nodi mai Cymru, yn ystod y saith diwrnod diwethaf, sydd â'r gyfradd gyflymaf o frechu fesul pen o'r boblogaeth o'i chymharu â phob gwlad arall yn y DU. Felly, o ran y galw ar Gymru i ddal i fyny â chenhedloedd eraill y DU, rydym ni yn dal i fyny â chenhedloedd y DU. Rydym yn mynd yn gyflymach na gweddill y DU ar hyn o bryd. Ac ychydig wythnosau yn ôl, pan oeddwn i'n wynebu cwestiynau ynghylch pam mai'r bedwaredd oedd Cymru o'r pedair gwlad—rydym ni'n ail erbyn hyn ac yn ennill tir ar Loegr—sydd, rwy'n gwybod, yn ofid sylweddol i lawer o bobl, ond mae hon mewn gwirionedd yn rhaglen sy'n llwyddo ac yn cyflawni yn gynt o lawer.
O ran brechlynnau newydd, mae Cymru yn gwneud gwaith campus o ran dilyniannu genomeg, gan ddeall beth sy'n digwydd gydag amrywiolion cyfredol a rhai newydd hefyd. Ac ar yr un pryd, yn union fel y gall pob un ohonom ymfalchïo yn ein rhaglen frechu ni a'r cyflymder a welsom yn ystod y dyddiau diwethaf, fe ddylem ni ymfalchïo hefyd yn y cyfraniadau a wneir gan ein gwyddonwyr o ran dealltwriaeth o'r amrywiolion newydd, y bygythiadau posibl newydd sy'n bodoli, a'r hyn y mae hynny'n ei olygu i allu ein gwyddonwyr ni, gan gynnwys y bobl hynny mewn ymchwil sector preifat, sy'n ceisio cael rhaglen frechu sy'n parhau i ymateb i'r heriau a ddaw o gyflwyno brechiadau newydd.
Ac o ran materion trawsffiniol, fe gawsom ni fater penodol pan awgrymodd un o Weinidogion Swyddfa Cymru yr wythnos ddiwethaf fod yna broblem gyda brechiadau yn cael eu cynnig i bobl sy'n byw yn Lloegr ond sydd wedi eu cofrestru gyda meddyg teulu yng Nghymru. A dweud y gwir, rydym wedi cael sgwrs, a chefais sgwrs mewn cyfarfod o Weinidogion iechyd ar draws y pedair gwlad, ynglŷn â hyn i geisio datrys y mater. Fel rwyf i'n deall, o ran brechu trawsffiniol, rydym yn gwneud y peth gorau posibl, a gall pawb sydd wedi cofrestru â meddyg teulu yng Nghymru gael eu brechu, gan gynnwys preswylwyr cartrefi gofal. Ond rwy'n credu bod yna rai materion y mae angen sylw arnyn nhw eto, o bosibl gyda materion indemniad, ac ynghylch a all pobl sy'n preswylio mewn cartref gofal yma ond sydd â meddyg teulu yn Lloegr gael yr hyn sy'n cael ei gynnig iddynt gan eu meddyg teulu yn Lloegr neu beidio, ac rydym yn gwneud yn siŵr nad yw'r bobl hynny'n cael eu gadael ar ôl yn ein rhaglen ni ar gyfer cartrefi gofal.
O ran sut mae pobl yn teimlo ynglŷn â'r hyn sydd i'w gael dros y ffin, mae bron bob amser yn wir i ddweud pan welwch chi rywbeth ar yr ochr arall y byddwch yn meddwl ei fod yn well yno. Mewn gwirionedd, rwy'n credu y gall pobl ymfalchïo yn fawr iawn yn y ffaith ein bod ni, fel y dywedais i, yn mynd yn gweithredu'n gyflymach nag unrhyw wlad arall yn y DU yn y saith diwrnod diwethaf. Rwy'n edrych ymlaen at gynnydd pellach ac wythnos arall i adeiladu ar y 130,000 o frechlynnau a ddarparwyd gennym yr wythnos hon. Rwy'n hyderus y gallwn gyflawni mwy eto yn yr wythnos i ddod.