5. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd Meddwl, Llesiant a’r Gymraeg: Hyrwyddo defnyddio'r Gymraeg mewn teuluoedd (polisi trosglwyddo yn y teulu)

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:23 pm ar 26 Ionawr 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 4:23, 26 Ionawr 2021

Diolch yn fawr. Dwi'n meddwl eich bod chi'n eithaf reit: y ffordd rŷn ni'n sicrhau bod hwn yn gweithio yw sicrhau bod y rheini sydd yn siarad Cymraeg yn teimlo'n falch am y ffaith eu bod nhw'n siarad Cymraeg. Ond hefyd mae angen codi hyder pobl efallai sydd wedi bod drwy addysg Gymraeg, wedi stopio ei siarad hi am sbel, a bod angen inni jest ailgynnau'r tân yna ynddyn nhw, fel pan fyddan nhw'n cael plant, eu bod nhw eisiau sicrhau eu bod nhw'n siarad Cymraeg gyda'u plant nhw. A beth oedd wedi rhoi sioc imi yw ei fod e'n dal yn bwynt, er enghraifft, yn sir Fôn, lle'r oedd yna un unigolyn yn siarad Cymraeg, dim ond 38 y cant o'u plant nhw oedd yn siarad Cymraeg yn dair oed. Hyd yn oed lle roedd yna ddau riant yn y teulu, dim ond 76 y cant oedd yn pasio'r Gymraeg i'w plant nhw. Felly, mae yna broblem mae'n rhaid inni edrych arni, a hyd yn oed petasem ni'n dechrau yn fanna, byddem ni eisoes yn camu ymlaen gyda ble'r ydyn ni o ran cynyddu niferoedd. Felly, mae hwn yn rhan o'n rhaglen ni i gyrraedd y 2050 yna.

Wrth gwrs, bydd yn rhaid ichi aros i glywed y manylder yn ein maniffesto ni, ond byddwch chi yn ymwybodol, o ran y cwricwlwm, ein bod ni yn awyddus iawn i sicrhau bod ymwybyddiaeth o Gymru, o hanes Cymru, bod hwnna i gyd yn bwysig iawn, a bod jest ymwybyddiaeth o'r iaith Gymraeg yn rhan o beth ŷn ni'n gobeithio bydd pobl yn ei ddysgu yn y dyfodol.

O ran y camau gweithredu, mae'n gymysgedd o bethau lle mae yna dystiolaeth o beth sy'n digwydd, achos rydym ni wedi edrych ar bethau fel Twf a Chymraeg i Blant ac wedi dysgu o'r rheini, ond hefyd rydym ni'n arbrofol a dŷn ni ddim eisiau ymddiheuro am fod yn arborfol yn y maes yma. Mae Cymraeg i Blant, wrth gwrs, wedi cael ei asesu, ac fel rhan o'r asesiad yna rydym ni wedi cymryd y gaps lle oeddem ni'n meddwl bod angen inni eu llenwi, wedi edrych ar Twf ac wedi gweld os yw'n bosibl i gael y gorau maes o Gymraeg i Blant a'r cynllun newydd yma. Wrth gwrs, mae tua £700,000 yn cael ei wario ar Gymraeg i Blant, felly mae'n eithaf lot o arian ac wrth gwrs mae hwnna'n helpu i wneud pethau fel sicrhau bod bydwragedd yn siarad gyda rhieni o'r cychwyn cyntaf.

O ran y pandemig, wrth gwrs, mae hi'n bwysig ein bod ni'n cadw hyder plant a rhieni, yn arbennig y rheini sydd yn anfon eu plant nhw o gartrefi di-Gymraeg. Rŷn ni wedi gwneud lot o waith gyda Phrifysgol Bangor i geisio sicrhau bod blogs ac ati ar gael i rieni fel eu bod nhw'n deall—mae lot o brofiad gennym ni yma yng Nghymru o aildanio ac o sicrhau bod plant yn gallu dysgu Cymraeg yn gyflym. Mae pobl sydd yn dod o'r tu fas, pan maen nhw'n cael eu boddi yn y Gymraeg unwaith y maen nhw'n cyrraedd cymuned lle mae yna Gymraeg, rŷn ni'n gwybod sut i wneud hwn, rŷn ni'n gwybod beth sy'n bosibl. Mae'r dystiolaeth yn dangos na fydd hi'n broblem, ond beth mae'n rhaid inni wneud yw codi hyder y rhieni hynny, jest i fod yn ymwybodol o'r gwaith yna sydd wedi cael ei wneud eisoes. Wrth gwrs, mi fyddwn ni'n gwneud lot o waith i sicrhau ein bod ni'n cyflymu'r broses yna a'n bod ni'n adfer y sefyllfa cyn gynted ag y bydd y plant nôl yn yr ysgol.