4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am fuddsoddiad Llywodraeth Cymru i gefnogi datblygiad economaidd ym Mlaenau'r Cymoedd? OQ56186

Ein strategaeth yw gosod sylfaen gref a chadarnhaol ar gyfer newid ar draws yr ardal. Hyd yn hyn, mae rhaglen y Cymoedd Technoleg wedi gwneud ymrwymiadau o dros £27 miliwn, a fydd yn hwyluso o leiaf 600 o swyddi cynaliadwy. Mae'r rhaglen Trawsnewid Trefi hefyd yn canolbwyntio’n gryf ar Flaenau’r Cymoedd fel rhan o'i buddsoddiad o £110 miliwn.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ymateb. Rydym wedi gweld nifer o adroddiadau gwahanol yn cael eu cyhoeddi dros yr ychydig ddyddiau diwethaf, a heb dreulio amser yn rhestru pob un ohonynt, mae pob un yn dweud dau beth yn y bôn: yn gyntaf oll, fod dyfnder yr her economaidd sy'n ein hwynebu ar ôl COVID ac ar ôl Brexit yn fwy o lawer nag y byddem, efallai, wedi’i gydnabod beth amser yn ôl, a'r ail beth y maent yn ei ddweud yw nad yw dyfnder yr her yn cael ei ysgwyddo’n gyfartal, ein bod yn gweld cydraddoldeb ar draws gwahanol gymunedau a gwahanol rannau o'r wlad yn cael effaith lle mae'r cymunedau tlotaf yn cael eu heffeithio'n llawer gwaeth na chymunedau cyfoethocach. Un o'r materion sy'n wynebu Blaenau’r Cymoedd, wrth gwrs, yw bod angen cymorth a buddsoddiad parhaus ar economi. Rydym wedi gweld Llywodraeth y DU yn ymateb i hyn drwy dorri’r cronfeydd Ewropeaidd y gwnaethant eu haddo i ni—heb fod geiniog ar ein colled—yn ogystal â thorri eu haddewidion mewn perthynas â’r gronfa ffyniant gyffredin a phethau eraill. Sut y bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud iawn am yr addewidion a dorrwyd gan y Ceidwadwyr? Sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau’r buddsoddiad i fwrw ymlaen â Blaenau'r Cymoedd yn y dyfodol i wneud yn siŵr nad yw'r adroddiadau a welwn yr wythnos hon yn dod yn realiti i'r bobl y mae pob un ohonom yn ceisio’u cynrychioli?

Credaf fod hwnnw'n bwynt rhagorol ac amserol. Yn gynharach, bûm yn darllen yr adroddiad o Brifysgol Sheffield Hallam gan Steve Fothergill a Christina Beatty ar effaith y coronafeirws ar y Brydain ddiwydiannol hŷn. Rwy'n credu eu bod yn mynd i siarad â'r grŵp trawsbleidiol ar gymunedau diwydiannol a gadeirir gan Vikki Howells cyn bo hir. Roeddent yn gwneud y pwynt yn eu hadroddiad fod y dirywiad wedi dileu 10 mlynedd o gynnydd yn economi’r Brydain ddiwydiannol hŷn. Felly, yn amlwg, mae her yma ledled y DU mewn cymunedau sy'n wynebu heriau tebyg, heriau y cynlluniwyd cyllid strwythurol Ewropeaidd, wrth gwrs, i fynd i'r afael â hwy. Mae gan Lywodraeth y DU rwymedigaeth foesol yn awr i ddarparu cyllid yn ei le i sicrhau bod ei rhaglenni olynol yn cyd-fynd ag anghenion y cymunedau hynny. Hyd yn hyn, nid ydynt wedi gwneud hynny, ond mae amser o hyd iddynt gadw eu haddewidion.

Yn ychwanegol at hynny, mae Llywodraeth Cymru yn gwneud nifer o bethau. Yn amlwg, mae'r prosiect y soniais amdano yn fy ateb cynharach—y Cymoedd Technoleg a phrosiect tasglu'r Cymoedd—wedi gwneud nifer o ymyriadau ymarferol a defnyddiol iawn yn etholaeth Alun Davies, a byddwn yn gwneud rhai cyhoeddiadau pellach ynglŷn â hynny cyn bo hir. Ond ynghyd â hynny, gan gyffwrdd â'r ymyriadau gan Darren Millar a chan Helen Mary Jones, mae'n ymwneud â'r hyn a wnawn dros y cymunedau ar lawr gwlad, yn y bôn—dros y bobl ifanc yng Nghydweli a Blaenau ac mewn mannau eraill sydd am sicrhau dyfodol i’w hunain yn y lle y maent hwy a’u teuluoedd wedi cael eu magu. Dyna ble mae ffocws cryf ein prosiect economi bob dydd: sut rydym yn defnyddio'r arian rydym eisoes yn ei wario drwy'r sector cyhoeddus i sicrhau bod cymaint ohono â phosibl yn aros yn y gymuned. Gall hynny gael effeithiau gweladwy go iawn.

Gwn fod Alun Davies a minnau eisoes wedi trafod y cyfleoedd ar gyfer prosesu a chynhyrchu bwyd ar hyd ffordd Blaenau’r Cymoedd yn arbennig. Yn GIG Cymru, gwyddom o'n dadansoddiad ein hunain fod 49 y cant o'r arian a wariwn ar fwyd yn mynd y tu allan i Gymru. Nawr, gallwn symud rhywfaint ohono yn ôl i Gymru, ac ym mhob rhan o Gymru, ceir cynhyrchwyr bwyd a allai fod yn cyflenwi eu byrddau iechyd lleol. Bydd hynny'n cael effaith wirioneddol, bob dydd ar ein heconomïau a'n cymunedau. Ac un enghraifft yn unig yw bwyd. Felly, mae hynny'n rhan o raglen ddiwygio rwy'n arwain gwaith arni ac y gwelsom gynnydd cynnar arni, ond mae mwy o lawer i'w wneud.