Part of the debate – Senedd Cymru am 4:35 pm ar 2 Chwefror 2021.
Er gwaethaf, neu, efallai y byddai rhai'n dadlau, oherwydd, 22 mlynedd o bolisïau blaengar Llywodraeth Lafur Cymru, fel y'u gelwir ac a ddisgrifiwyd felly gan y Llywodraeth ei hun, mae Cymru wedi cadw'r cyfraddau tlodi uchaf a'r cyfraddau cyflog isaf o holl wledydd y DU, a, hyd yn oed cyn y coronafeirws, roedd bron i chwarter y bobl yng Nghymru mewn tlodi, yn byw, a dyfynnaf, 'bywydau ansicr ac ansefydlog'. Mae'r canfyddiadau hyn i gyd yn deillio o adroddiadau annibynnol. A yw'r Gweinidog yn cydnabod bod angen i Gymru ddenu mewnfuddsoddiad a buddsoddiad mewnol a swyddi sgiliau uchel gyda gwerth ychwanegol uchel mewn mentrau bach, canolig a mawr? Os felly, a yw'n cydnabod y gall fod perthynas wrthgyfartal rhwng cyfraddau treth a refeniw treth, ac y gall defnyddio'r system i gymell gweithgarwch economaidd gynhyrchu mwy o refeniw i wasanaethau cyhoeddus yn y pen draw? Sut y mae'n ymateb i ganfyddiadau academyddion Prifysgol Caerdydd yn ystod blwyddyn gyntaf tymor y Senedd hon y bydd torri'r gyfradd uchaf o dreth incwm yn y pen draw yn codi refeniw treth drwy annog cynhyrchwyr cyfoeth i helpu i dyfu economi Cymru?
Ychwanegodd Deddf Tai (Cymru) 2014 bwerau disgresiwn i awdurdodau lleol osod premiymau'r dreth gyngor o hyd at 100 y cant ar ail gartrefi. Fel y rhybuddiais ar y pryd, ni fyddai hyn yn creu cyflenwad ychwanegol i bobl y mae angen tai fforddiadwy arnyn nhw yn eu cymunedau, a byddai galluogi awdurdodau lleol i godi treth gyngor ychwanegol ar berchnogion ail gartrefi yn creu risg o ganlyniadau anfwriadol. Pa dystiolaeth sydd ganddi felly i gefnogi honiad Llywodraeth Cymru bod galluogi awdurdodau lleol yng Nghymru i godi premiymau'r dreth gyngor ar ail gartrefi yn defnyddio trethiant i sicrhau cyfraniad teg, pan fo'r sector wedi'i gwneud yn glir, yn lle hynny, fod hyn wedi ysgogi llawer nad oedden nhw'n gwybod eu bod eisoes yn gymwys i gael rhyddhad ardrethi i fusnesau bach, i newid o'r dreth gyngor i hyn, ac ysgogi eraill i ddechrau gosod eu cartrefi a chofrestru ar gyfer rhyddhad ardrethi i fusnesau bach i helpu gyda chostau, yn unol â meini prawf Llywodraeth Cymru a ddiwygiwyd ac a atgyfnerthwyd ddiwethaf yn 2016, a'u rheoli gan Asiantaeth y Swyddfa Brisio annibynnol?
Pa ddadansoddiad a ddangoswyd sydd ganddi i herio'r dystiolaeth sy'n dangos bod y mwyafrif llethol o eiddo a brynwyd fel ail gartrefi mewn mannau lle ceir nifer o gartrefi gwyliau, eisoes yn ail gartrefi, ac wedi bod felly erioed, wedi'u hadeiladu fel ail gartrefi dros fwy na chanrif yn ôl, ac wedi parhau felly byth ers hynny? Pam y mae'r Gweinidog yn dweud bod gan Gymru hefyd y trothwy uchaf pryd y mae angen i fusnesau dalu treth ar drafodion eiddo preswyl yn y DU, pan fo cyfraddau uwch treth trafodion tir uwch Llywodraeth Cymru, a darodd nifer fawr o fusnesau bach a chanolig cyfreithlon, llawer ohonynt ag eiddo ger ffin fewnol y DU â Lloegr, yn uwch na chyfraddau treth uwch tir y dreth stamp gyfatebol yn Lloegr ar gyfer prisiau prynu hyd at £125,000 yn unig, ac yn uwch ar gyfer yr holl brisiau prynu yn Lloegr dros £180,000 yn unig, neu a ddylwn i ddweud yn uwch na'r holl brisiau prynu yn Lloegr ychydig yn uwch na £180,000, hyd yn oed ar ôl y gwyliau cyfraddau uwch a gyflwynwyd gan Lywodraeth y DU mewn ymateb i bandemig COVID ddod i ben?
Ac yn olaf, mae'r Gweinidog yn cyfeirio at y potensial ar gyfer treth dwristiaeth. Sut y bydd yn sicrhau bod ystyriaeth wrthrychol yn cael ei rhoi i'r dystiolaeth gref iawn gan y sector y byddai hyn yn niweidiol i dwristiaeth yng Nghymru, y byddai hyn yn niweidiol i fuddsoddiad, yn niweidiol i swyddi, ac yn y pen draw yn lleihau'r dreth a dderbynnir gan Lywodraeth Cymru?