3. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Y wybodaeth ddiweddaraf am Frechiadau COVID-19

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:21 pm ar 23 Chwefror 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:21, 23 Chwefror 2021

(Cyfieithwyd)

O ran y cwestiynau am y cam nesaf ar ôl inni gwblhau grwpiau blaenoriaeth 5 i 9, rwy'n credu fy mod i wedi ymdrin â'r rhain yn drylwyr iawn mewn ymatebion i Angela Burns a Rhun ap Iorwerth, gan gynnwys y pwynt am broffesiynau sydd mewn perygl a phobl ag anableddau dysgu yr wyf i wedi ymrwymo i ymdrin â nhw yn y dyfodol agos iawn. Rwy'n sicr yn gobeithio y byddaf i wedi ymdrin â phobl ag anableddau dysgu a sut i roi'r cyngor hwnnw ar waith cyn ateb cwestiynau yn y Siambr yfory. Fe gaiff yr Aelodau gyfle wedyn i ofyn cwestiynau i mi ynglŷn â dewis a fydd, rwy'n gobeithio, wedi cael ei wneud yn gyhoeddus erbyn hynny.

O ran y rhai sy'n gwrthod brechlynnau, mae hwn yn fater sydd braidd yn fwy dyrys, yn fy marn i. Rwy'n deall y pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud ynghylch pobl sydd wedi gwrthod brechlyn neu heb gael brechlyn, a gofyn a ddylid eu hatal nhw rhag bod mewn ardaloedd lle maen nhw'n dod wyneb yn wyneb â chleifion. Yma rydym yn mynd yn ôl i'r ddadl ynghylch a yw'r brechlyn, yn ei hanfod, yn rhywbeth a ddylai fod yn orfodol. Fe fyddai hynny, yn ei hanfod, yn gwneud y brechlyn yn orfodol i aelodau rheng flaen y staff ym maes iechyd a gofal cymdeithasol. Mae hwn yn fater yr ydym ni'n gweithio drwyddo nid yn unig o ran yr arweinyddiaeth yn yr ardaloedd hynny ond gydag undebau llafur ac eraill ynglŷn â'r hyn sydd ar waith yn foesegol, oherwydd nid oes gofyniad cyfreithiol i bobl gael y brechlyn. Mae angen inni feddwl, felly, am yr hyn y mae hynny'n ei olygu ac nid pwynt syml mohono.

Mae hwn yn gwestiwn ehangach hefyd, nid yn unig ar gyfer iechyd a gofal, ond ar gyfer ystod o broffesiynau eraill. Os yw pobl yn mynd yn ôl i'w gwaith ac nad oes modd cadw pellter cymdeithasol yno, beth mae hynny'n ei olygu? I roi enghraifft ichi, un o'r grwpiau galwedigaethol sydd wedi gweld cyfraddau marwolaeth sylweddol oherwydd COVID yw cogyddion a gweithwyr cegin. Os ydych chi'n cofio'r cyfnod pan oeddem ni'n gallu bwyta allan, roeddech chi'n gweld pobl mewn cegin yn aml ac nid oedd cadw pellter cymdeithasol yn bosibl bob amser iddyn nhw. Ac eto, mewn gwirionedd, os byddwn yn mynd yn ôl i allu ailagor y rhan honno o letygarwch, fe fydd rhai cyflogwyr yn meddwl am beth i'w wneud pe na fyddai pobl yn barod i gael y brechlyn.

Mae hwn yn gwestiwn anodd, ac fe fydd pobl yn mynegi rhyw gymaint o ddyhead neu amharodrwydd i weithio gyda phobl eraill. Nid yw hyn yn fater syml o ran gwneud i bobl ddatgelu pa driniaethau a gawsant neu beidio, ac mae'r brechiad yn rhan hanfodol o hyn. Felly, rwy'n cydnabod y pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud. Ond nid wyf yn credu bod hynny mor syml â dweud, 'Ni chewch ymgymryd â dyletswyddau oni bai eich bod yn gallu profi eich bod wedi cael y brechlyn.' Rydym ymhell o ddatrys y ddadl hon, yn fy marn i.