Part of the debate – Senedd Cymru am 4:38 pm ar 2 Mawrth 2021.
Rwy'n synnu'n fawr at y gwelliannau hyn. Roedd brwdfrydedd Llyr Gruffydd wrth siarad o'u plaid yn ein hatgoffa o weinidogaethau propaganda a goleuo'r cyhoedd mewn oes a fu. Dylai addysg ymwneud ag addysgu plant i gwestiynu, meddwl a defnyddio eu barn, ac eto yr hyn y cawn ein gwahodd i'w wneud yma yw gosod ar blant rhyw fath o wirionedd a dderbynnir, ond mewn gwirionedd mae dadl boeth ymysg academyddion ac eraill sy'n gyfarwydd iawn â theori newid hinsawdd. Mae'n dipyn o syndod gweld cynrychiolydd o Blaid Cymru yn siarad fel hyn heddiw oherwydd mae genedigaeth ymwahaniaeth wleidyddol fodern, rwy'n credu, i'w chael yn y dadleuon mawr yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg ynglŷn â gosod dogmâu diwinyddol yr eglwys wladol ar blant teuluoedd anghydffurfiol i raddau helaeth. Yr hyn yr ydym yn cael ein gwahodd i'w wneud heddiw yw'r union beth y byddai wedi'i wrthwynebu mewn cyd-destun arall 150 mlynedd yn ôl.
Rwy'n amau'r damcaniaethau y mae Llyr eisiau eu gorfodi ar blant heddiw, a chredaf mai'r hyn y dylem ni ei ddysgu yw dwy ochr y ddadl hon. Dyna ddylai gwir addysg fod. Nid ydym yn ymdrin â rhywbeth yma sy'n wirionedd dogmatig; rydym yn ymdrin â phwnc lle mae ansicrwydd a damcaniaethau sylweddol iawn. Mae'r rhan fwyaf o'r damcaniaethau wedi'u seilio, wrth gwrs, ar fodelau cyfrifiadurol, ac mae modelau cyfrifiadurol yn gweithio ar yr egwyddor o sbwriel i mewn a sbwriel allan. Yr hyn y dylem fod yn ei geisio yw cyflwyno nid yn unig damcaniaethau un ochr i'r ddadl hon, ond, mewn gwirionedd, damcaniaethau'r ddwy ochr, ac yna gwahodd y rhai sydd yn yr ystafell ddosbarth i feddwl ynghylch beth yw'r materion dan sylw.
Oes, mae'n siŵr, mae yna ymhlith lleiafrif bach iawn o bobl bryder ynghylch yr hinsawdd, ond yna mae pryderon am bob math o bethau. Fil o flynyddoedd yn ôl, roedd pobl yn poeni am ddiwedd y byd yn dod yn y flwyddyn 1000. Mae milflwyddiaeth apocalyptaidd wedi bod gyda ni cyhyd ag y bu bodau dynol ar y blaned. Yn fwyaf diweddar, wrth gwrs, roedd byg y mileniwm yn nodwedd arall o hyn, digwyddiad apocalyptaidd na ddigwyddodd erioed. Rwy'n credu bod hon yn ffordd beryglus iawn o geisio defnyddio Bil Llywodraeth i osod barn wleidyddol benodol ym meddyliau plant sy'n hawdd eu perswadio. Rwy'n credu ei fod yn groes i addysg, mewn gwirionedd. Mae hynny'n rhywbeth na ddylem ni ei gefnogi yn y ddadl hon heddiw.
Nid yw newid hinsawdd yn debyg i ddeddfau ffiseg. Nid oes digon o ddata, yn un peth, i fod yn sicr ohono dros gyfnod digon hir, mae gormod o newidion, gormod o ansicrwydd, ac mae gennym ni wahaniaeth llwyr rhwng canlyniadau modelau cyfrifiadurol a'r hyn a wyddom ni o faes arsylwi. Dim ond ers rhyw 25 mlynedd y mae data lloeren gennym ni sy'n gallu rhoi data dibynadwy i ni, ac nid yw hynny'n ddigon hir i ddod i'r math o gasgliadau y mae Llyr yn ôl pob golwg yn credu eu bod yn ffeithiau sefydledig. Yr hyn a wyddom am newid hinsawdd yw bod newid wedi digwydd erioed. Ddwy fil o flynyddoedd yn ôl, yn y cyfnod Rhufeinig, hyd y gallwn ni ddweud, roedd yr hinsawdd yn Ewrop beth bynnag yn gynhesach na heddiw. Yna, aethom trwy gyfnod oer yn yr oesoedd tywyll. Yn y cyfnod cynnes canoloesol, unwaith eto, aethom yn ôl i'r cyfnod Rhufeinig, ac yna yn yr ail ganrif ar bymtheg, fel y'i cofnodwyd yn helaeth drwy ddyddiaduron Samuel Pepys, aethom i oes iâ fach yr ydym ni wedi bod yn dod ohoni'n araf byth ers hynny.
Felly, nid oes neb yn gwadu, mewn gwirionedd, fod cynhesu byd-eang yn digwydd, ond mae'r hyn sy'n ei achosi yn rhywbeth sy'n destun dadl boeth, a'r ddadl honno, rwy'n credu, y dylem fod yn ei dysgu yn ein hysgolion heddiw, nid addysgu pobl yr hyn sy'n bropaganda yn fy marn i ac yn honni ei fod yn ffaith ddiamheuol. Does dim rhaid ichi ond edrych ar y llenyddiaeth sydd gennych chi, dim ond edrych ar yr enwau enwog sy'n gysylltiedig â'r safbwyntiau gwleidyddol yr wyf yn eu cyflwyno heddiw i weld bod dadl ddifrifol yna, a dyna yw gwir addysg. Felly, credaf fod hon yn gyfres o welliannau gwrth-addysg y dylid eu gwrthod heddiw. Cytunaf yn llwyr â'r hyn y mae Jenny Rathbone newydd ei ddweud, er bod ein barn am y pwnc hwn yn gwbl groes. Cytunwn yn aml iawn ar hanfodion yr hyn y dylem fod yn ei wneud ym maes addysg. Gwahoddaf y Senedd heddiw i'm dilyn i am newid, a phleidleisio yn erbyn y gwelliannau hyn.