Part of the debate – Senedd Cymru am 5:58 pm ar 2 Mawrth 2021.
Diolch yn fawr, Llywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon. Gobeithio na fydd ots gan yr Aelodau os cymeraf y cyfle hwn i roi clod mawr iawn i'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn awr—i Lynne ac i'r tystion a ddaeth ger ein bron â thystiolaeth o bob safbwynt gwahanol ac, wrth gwrs, i staff y pwyllgor, oherwydd ni allaf orbwysleisio ymrwymiad pawb ar y pwyllgor hwnnw i fod yn gwbl ofalus ac yn sensitif trwy'r amser wrth holi'r dystiolaeth y gwnaethom ei chlywed wrth ystyried hyn. A daethom, wrth gwrs, i gasgliad unfrydol ar ôl craffu difrifol, a gyda'r hollbwysigrwydd o ran lles plant ar flaen ein meddwl trwy'r amser. A gaf i nodi unwaith eto pa mor barod oedd y Gweinidog i gytuno i'r pwynt ynghylch addysg cydberthynas a rhywioldeb ôl-16, ac rwy'n ddiolchgar iddi am ei chymorth gyda hynny?
Yn fyr iawn, soniodd Caroline Jones a Darren Millar am hawliau dynol yn gyffredinol. Fe wnaethom ni dreulio llawer o amser yn ystyried hawliau dynol ar y pwyllgor hwn, lle protocol 1, erthygl 2 y cyfeiriodd Darren ato, sut y mae hynny yn cyd-fynd â hawliau eraill plant ac, wrth gwrs, cael gwybod ein bod yn siarad drwy'r amser am hawliau amodol yn hytrach na hawliau absoliwt. Ac roeddwn i'n gallu gweld bod Caroline Jones wedi cael cyngor tebyg iawn i'r cyngor y gwnaethom ni ei glywed gan ein cyfreithwyr.
Bydd pobl yn gwylio hwn a fydd yn cael eu siomi os na fydd y gwelliannau ar les mislif yn cael eu cymeradwyo. Fel y dywedodd y Gweinidog, mae mor bwysig i fechgyn yn ogystal â merched wybod am hyn. Ac rwy'n credu mai dyma'r tro cyntaf, o leiaf hyd y gallaf i gofio, fod iechyd menywod, ar wahân i ganser, wedi cael y lefel hon o sylw cyhoeddus. Mae ewyllys gwirioneddol yn ein cymdeithas erbyn hyn i gymryd camau gwell ar hyn. Mae'r ysgogiad hwn yn atgyfnerthu sut y mae rhoi sylw i hyn, fel yr ydym yn ei wneud yn awr, yn effeithio ar gynifer o feysydd polisi eraill—pethau fel darparu toiledau cyhoeddus, dylunio adeiladau, canllawiau i gyflogwyr, cyllidebu. Felly, nid dim ond menywod yn ystod eu mislif fydd yn elwa ar y ddealltwriaeth well hon o'r profiad bywyd naturiol hwn. Ond bydd yr Aelodau yn sicr o fod wedi sylwi, ac rwyf i yn mynd i ddweud hyn, Llywydd, gan fy mod i'n gallu, mai Aelodau Senedd benywaidd sydd wedi gwneud hyn yn bwynt deddfwriaeth, ac nid fi yn unig, Llywydd. Rydym ni wedi clywed gan Jenny, ond mae Aelodau benywaidd eraill yn y Siambr hon heddiw a wnaeth wthio ar yr agenda hon yn wirioneddol, ac ni fyddai manteision yr addysg hon i ddynion erioed wedi gweld golau dydd pe na byddai gan y Senedd hon fenywod sy'n barod i lusgo hyn i'r amlwg a'i wneud yn flaenoriaeth, a dangos bod yr hyn a allai edrych fel pwnc menywod ar yr olwg gyntaf yn bwnc cymdeithas mewn gwirionedd.
Rwy'n falch iawn o glywed yr hyn yr oedd gan y Gweinidog i'w ddweud. Fodd bynnag, yn wahanol i'r sefyllfa o ran sgiliau bywyd, nid ydym yn gwybod, heddiw, beth yn union y bydd y cod addysg cydberthynas a rhywioldeb yn ei ddweud am iechyd mislif. Dibynnodd Darren Millar ar y cam coll hwnnw i gefnogi rhai o'i welliannau ef hefyd. Felly, ychydig yn wrthreddfol, rwy'n mynd i wthio'r gwelliannau hyn i bleidlais heddiw nid oherwydd nad yw'r Gweinidog wedi cynnig sicrwydd, ac rydym ni i gyd yn ddiolchgar am hynny yma heddiw, gobeithio, ond i atgoffa'r Aelodau, pan fyddan nhw'n cael pleidleisio ar y cod yn y Senedd nesaf, bod angen iddyn nhw graffu'n ddigon agos arno er mwyn sicrhau ei fod yn ddigon cryf, wedi ei lywio'n dda gan yr ymgyrchwyr, a'i fod yn gwneud yr hyn y mae angen iddo ei wneud er mwyn iddo gael ei addysgu'n effeithiol mewn ysgolion. Ond dyna'r unig reswm rwy'n mynd i'w cyflwyno i bleidlais, Llywydd. Diolch.