Grŵp 5: Y Gymraeg a’r Saesneg (Gwelliannau 34, 45, 35, 36, 37, 39, 49, 50, 38)

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:35 pm ar 2 Mawrth 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 6:35, 2 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Mae canllawiau ychwanegol ar gyfer addysgu Cymraeg eisoes yn bodoli yn y fframwaith llythrennedd, a gall athrawon mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg ddefnyddio hyn i addysgu Cymraeg. Mae'n amlwg i mi, a dyma lle rwy'n cytuno â Siân Gwenllian, nad addysgu Cymraeg yw'r prif fater yn y fan yma, fel y cyfryw, ond gwelliant mewn addysgu Cymraeg yn rhai o'n hysgolion cyfrwng Saesneg a dwyieithog, ac rwyf wedi ymrwymo i weithio gyda rhanddeiliaid i ddatblygu a gweithredu fframwaith iaith Gymraeg a all gynorthwyo athrawon mewn ysgolion cyfrwng Saesneg i helpu eu dysgwyr i symud ymlaen ar hyd y continwwm iaith yn gyflym ac yn llwyddiannus. Felly, anogaf yr Aelodau i bleidleisio yn erbyn gwelliannau 45 a 50.

O ran gwelliannau 35, 36, 37 a 39, sy'n ceisio cyflwyno dyletswydd ar awdurdodau lleol i gyhoeddi cynllun gofynion iaith Gymraeg, mae'n rhaid i mi ofyn y cwestiwn, Llywydd, 'Pam?' Mae gennym gynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg eisoes, lle mae awdurdodau lleol yn nodi sut y maen nhw'n mynd i gynyddu nifer y lleoedd darpariaeth cyfrwng Cymraeg mewn ardal, ac mae gennym gwricwlwm lle mae'r Gymraeg yn orfodol o dair i 16 mlwydd oed ym mhob un o'n hysgolion. Felly, pam mae angen y cynllun hwn arnom ni?

Y gwirionedd yw, wrth gwrs, oherwydd bod y cynigwyr eisiau lleihau faint o Gymraeg a addysgir yn ein hysgolion, a gwadu, fel y dywedais, hawl ein pobl ifanc i gael dysgu eu dwy iaith genedlaethol. Mae gennyf weledigaeth wahanol iawn ar gyfer y Gymraeg o'i chymharu â'r cynigion hyn sy'n edrych i'r gorffennol. Rwyf eisiau gweld ein pobl ifanc yn siaradwyr balch a hyderus yn ein dwy iaith, ac yn wir llawer mwy, ac felly rwy'n annog yr Aelodau yn gryf iawn i wrthod y gwelliannau hyn sydd eisiau mynd â ni yn ôl i'r gorffennol yn hytrach nag ymlaen i ddyfodol dwyieithog mwy disglair.

Soniais yn gynharach am fframwaith iaith Gymraeg i gynorthwyo ymarferwyr mewn ysgolion cyfrwng Saesneg a dwyieithog wrth drafod dysgu Cymraeg ar un cod continwwm. Rwy'n credu mai'r ffordd orau o fynd i'r afael ag addysgu'r Gymraeg yn rhai o'n hysgolion cyfrwng Saesneg a dwyieithog yw fframwaith ar gyfer addysgu Cymraeg sy'n ddigon hyblyg i gael ei dargedu at yr ysgolion hynny y mae angen y cymorth ychwanegol hwn arnyn nhw, ond nad yw'n cyfyngu ar asiantaeth a chreadigrwydd athrawon nad oes eu hangen arnynt. Rwyf yn deall y bwriad y tu ôl i welliant 49, i'w gwneud yn ddyletswydd ar Weinidogion Cymru i gyhoeddi fframwaith o'r fath, ond ar hyn o bryd ni allaf gefnogi'r gwelliant hwnnw.

Yn gyntaf, mae'n ei gwneud yn ofynnol i'r bobl hynny a restrir i roi sylw i'r fframwaith ym mhopeth a wnânt yn y Bil hwn, a chredaf fod hynny'n ofyniad rhy feichus, gan na fydd gan rai o'r penderfyniadau a wneir yn ymwneud ag addysgu'r Gymraeg. Yn ail, mae'n fframwaith a fyddai'n berthnasol i bob ysgol, felly unwaith eto byddem yn dweud wrth bob ymarferydd, gan gynnwys athrawon Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg, fod angen dweud wrthyn nhw sut i addysgu Cymraeg, ac rwyf eisoes wedi datgan fy safbwynt ar hynny. Yn olaf, hoffwn gyfeirio sylw'r Aelodau at bwerau sydd gan Weinidogion Cymru o dan adran 69 i gyhoeddi canllawiau—canllawiau y mae'n rhaid i'r personau a restrir yn y gwelliant roi sylw iddynt. Gellir defnyddio'r pwerau hyn i gyhoeddi canllawiau i gynorthwyo addysgu a dysgu Cymraeg yn y modd y mae'r Aelod yn ei ragweld, ac rwyf eisiau i'r canllawiau hynny gael eu targedu at ysgolion cyfrwng Saesneg a dwyieithog, lle credaf y mae fwyaf ei angen.

Felly, mae nifer o resymau pam na allaf gefnogi'r gwelliant hwn, ond rwyf, wrth gwrs, yn cefnogi'r meddylfryd y tu ôl iddo, ac rwyf yn fodlon dweud unwaith eto heddiw y byddwn yn gweithio gyda'n partneriaid i ddatblygu fframwaith o'r fath i gefnogi'r gwaith o wella addysgu Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg. Gwneir hyn, fel bob amser gyda'r cwricwlwm, yn yr ysbryd o gyd-adeiladu sy'n cynnwys ymarferwyr, rhanddeiliaid ac arbenigwyr, ac rwy'n falch iawn o fod wedi derbyn cais gan y rhai sydd ag arbenigedd yn y maes hwn, yn dangos eu parodrwydd ac yn wir eu brwdfrydedd i gymryd rhan mewn gwaith o'r fath. A chredaf y dylai Gweinidogion ddefnyddio eu pwerau o dan adran 69 i gyhoeddi hynny ar sail statudol.

Yn olaf, deuwn at welliant 38, sy'n ceisio diffinio beth yw ysgol cyfrwng Saesneg. Nid yw'r gwelliant yn dweud sut y caiff faint a gaiff ei addysgu yn Saesneg ei fesur ac yn ymarferol bydd hynny'n arwain at anawsterau sylweddol. Rydym, wrth gwrs, fel Llywodraeth, yn ymgynghori ar wahân ar gategorïau iaith anstatudol ar gyfer pob ysgol, nid rhai cyfrwng Saesneg yn unig. Os bydd Senedd yn y dyfodol eisiau eu gwneud yn statudol, y dull cywir fyddai gwneud hynny ar gyfer pob categori o bob ysgol, fel ei fod yn cael ei wneud yn iawn. Mawr obeithiaf y bydd pwy bynnag fydd yn ddigon ffodus i gael y swydd hon ar fy ôl i yn rhoi'r categorïau hynny ar sail statudol. Mae'r gwelliant hwn yno unwaith eto dim ond er mwyn lleihau faint o  Gymraeg a geir mewn ysgolion cyfrwng Saesneg, ochr yn ochr â'r gwelliannau eraill yr ydym wedi clywed Gareth Bennett yn sôn amdanyn nhw heddiw, a gofynnaf i'r Aelodau eu gwrthod yn y modd mwyaf pendant posibl. Diolch.