Part of the debate – Senedd Cymru am 6:32 pm ar 2 Mawrth 2021.
Diolch i chi am eich ateb, Llywydd. Roeddwn i'n falch iawn o allu ymateb yn gadarnhaol i argymhelliad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg i wneud Saesneg yn orfodol o saith i 16 mlwydd oed, tra bod y Gymraeg yn parhau i fod yn orfodol o dair i 16 mlwydd oed. Yng Nghyfnod 2, gosodais welliannau gan y Llywodraeth a fydd yn caniatáu arfer addysg drochi Cymraeg i barhau heb unrhyw broses o ddatgymhwyso. Gosodais welliant hefyd sy'n gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i hyrwyddo mynediad at gyrsiau astudio a sicrhau eu bod ar gael drwy gyfrwng y Gymraeg sy'n arwain at gymhwyster neu gyfres o gymwysterau o dan Ddeddf Cymwysterau Cymru 2015. Mae hyn er mwyn disodli'r ddyletswydd bresennol ar awdurdodau lleol na fydd yn berthnasol pan fydd fframwaith y cwricwlwm newydd yn disodli'r cwricwla lleol ar gyfer pobl ifanc 14 i 16 oed.
Mae'r gwelliannau Cyfnod 2 a osodais ac a dderbyniwyd yn rhoi pwyslais clir ar ddysgu Cymraeg o fewn y cwricwlwm newydd. Maen nhw hefyd â'r nod o ddiogelu, cefnogi a hyrwyddo'r Gymraeg drwy gael gwared ar unrhyw rwystrau a ganfyddir i'r defnydd o drochi Cymraeg yn ein hysgolion—trochi sydd wedi rhoi yr iaith i'm tri phlentyn.
Fel Llywodraeth, mae'n rhaid i ni fod yn gwbl glir, ac rydym ni wedi bod yn glir, ein bod ni eisiau cynyddu nifer y rhai sy'n gallu siarad Cymraeg, nid ei leihau. A pheidiwch ag amau o gwbl, gyd-Aelodau, byddai gwelliant 34 yn lleihau nifer y siaradwyr Cymraeg. Mae'n gwneud hynny o dan haenen o gydraddoldeb, ond mae'r rhai hynny ohonom sy'n deall yr iaith yn gwybod nad ydym yn ymdrin â dwy iaith sy'n cael eu siarad gan niferoedd cyfartal, a bydd y gwelliant yn ymwreiddio'r anghydraddoldeb sydd eisoes yn bodoli rhwng ein dwy iaith genedlaethol ac yn amddifadu ein plant—amddifadu ein plant—o'u genedigaeth-fraint, y gallu i siarad y ddwy.
Nid yn unig y mae hyn yn mynd yn groes i'n polisi ni fel Llywodraeth a'r consensws o gefnogaeth y credaf oedd yn arfer bodoli yn y Senedd hon ac, yn wir, y wlad, mae hefyd yn mynd yn groes i dystiolaeth arbenigwyr ym maes caffael iaith. Mae'n hanfodol bwysig bod dysgwyr, yn enwedig y rhai cyfrwng Saesneg, yn cael sylfaen gadarn yn y Gymraeg, a dyna pam yr ydym ni wedi gwneud y Gymraeg yn orfodol o dair oed ymlaen. Ac rwy'n annog yr Aelodau yn gryf i wrthod y gwelliant niweidiol hwn.
Ym mis Ionawr eleni, cyhoeddais gynllun gweithredu'r cwricwlwm, sy'n nodi ein camau nesaf i weithio gyda'n rhanddeiliaid allweddol i ddatblygu fframwaith iaith Gymraeg. Bydd hwn yn rhoi cymorth arbennig i'r rhai sy'n addysgu Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg, a bydd hefyd yn symud ymlaen pob dysgwr ar hyd continwwm un iaith.
Ni allaf dderbyn gwelliannau 45 a 50 i gyflwyno cod addysgu Cymraeg ar un continwwm. Fel yr eglurais wrth y pwyllgor yn nhrafodion Cyfnod 2, byddai cod o'r math hwn yn berthnasol i bob ymarferydd, gan gynnwys athrawon Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg. Credaf y byddai hyn yn cyfyngu ar eu creadigrwydd a'u hasiantaeth mewn modd nad yw eu cydweithwyr sy'n addysgu yn Lloegr yn ddarostyngedig iddo, ac ni fyddwn yn meiddio dweud wrth addysgwyr cyfrwng Cymraeg sut i addysgu eu dysgwyr mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg ac nid wyf yn credu nac yn ystyried bod hynny'n angenrheidiol o gwbl.