Part of the debate – Senedd Cymru am 3:40 pm ar 2 Mawrth 2021.
Yr hyn y byddwn yn ei ddweud, serch hynny, yw ein bod yn siomedig yn y cynllun. Nid yw mor uchelgeisiol ag y byddem wedi hoffi iddo fod, ac mae'n amlwg y bydd yn rhaid i Lywodraeth nesaf Cymru wneud yn well a mynd ymhellach. Un o'r pethau y byddem ni eisiau ei ystyried yw'r posibilrwydd o ddatblygu cwmni ynni cenedlaethol, yn debyg i Dŵr Cymru, ein cwmni dŵr cenedlaethol, i roi dewis i bobl sy'n prynu ynni yng Nghymru lle byddai gennym ni reolaeth anuniongyrchol dros y mathau o brisiau a gânt eu codi. Tybed a yw hynny'n rhywbeth y byddai'n ei ystyried pe bai'r Gweinidog yn rhan o'r Llywodraeth nesaf.
Mewn ymateb i Mark Isherwood, ni wnaeth y Gweinidog amlinellu'n hollol i mi, neu efallai imi golli hynny, lle mae'r gwahaniaethau yn y cynllun terfynol o'i gymharu â'r drafft gwreiddiol. Mae'r Gweinidog wedi cyfeirio at yr ymdrechion sylweddol a wnaed, er enghraifft, gan sefydliadau'r trydydd sector, gan bartneriaid, i gyflwyno sylwadau, ac eto—rhaid imi gyfaddef mai hwn yw ein darlleniad cyntaf, Dirprwy Lywydd—nid yw'n ymddangos ei fod wedi cael effaith fawr iawn ar yr hyn y mae'r Gweinidog wedi'i benderfynu o'r diwedd. Felly, tybed a wnaiff y Gweinidog ddweud wrthym ni heddiw, ac efallai roi un neu ddwy enghraifft inni, lle mae wedi ystyried y syniadau hynny o'r ymgynghoriad.
Bydd y Gweinidog, wrth gwrs, yn ymwybodol o darged Llywodraeth Cymru i 30 y cant o bobl barhau i weithio gartref neu'n agos at eu cartrefi. Efallai y bydd y rhai sy'n gweithio gartref yn gweld cynnydd, wrth gwrs, yn eu biliau tanwydd, ac mae gennyf bryder y gallai hynny wthio rhai teuluoedd sy'n ennill fymryn yn fwy na chyflogau tlodi i dlodi tanwydd. Tybed a yw'r Gweinidog wedi rhoi unrhyw ystyriaeth i hynny wrth iddi ddatblygu ei chynllun.
Tybed a all y Gweinidog esbonio wrthym ni pam ei bod hi wedi penderfynu gosod targedau llai uchelgeisiol na chynllun 2018. Efallai fod rhesymau da dros hynny, ond credaf y byddai'n ddefnyddiol inni ddeall hynny. Ac a all hi ddweud wrthym ni sut y bydd yn sicrhau nad yw'r cynllun hwn yn gweithredu ar ei ben ei hun a'i fod yn cydweithio'n effeithiol ag adrannau eraill Llywodraeth Cymru—ag adran yr economi, sgiliau, lle bydd angen i ni fod yn uwchsgilio pobl i wneud y gwaith hwn ar gartrefi, ac, wrth gwrs, yr adran dai, sy'n hanfodol mewn gwirionedd?
Dywed y Gweinidog nad yw'n credu y byddai wedi bod yn ddichonadwy nac yn briodol gosod y targedau dros dro cyfamserol hynny, ond rwy'n siŵr y bydd yn cydnabod bod hynny'n rhwymedigaeth statudol. Nid yw hyn yn rhywbeth sydd wedi ei fynegi fel barn gan bobl yn y trydydd sector, fe ddylid gwneud hynny. Rwyf yn deall ei sylw ei bod yn anodd gosod y targedau dros dro hynny pan nad ydym ni'n gwybod effaith lawn y pandemig, ond a wnaiff hi ddweud ychydig mwy am beth fydd y broses ar gyfer sicrhau y caiff y targedau hynny eu gosod, a phryd mae hi'n disgwyl gallu eu gosod? Efallai y bydd rhai anawsterau yn hynny o beth, rwy'n sylweddoli, oherwydd nid ydym ni'n gwybod eto beth fydd y sefyllfa o ran y pandemig, ond rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol i bobl ddeall hynny.
Dau sylw arall yn fyr iawn, os caf i. A all hi amlinellu sut y defnyddiwyd y nodau llesiant yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 i gynhyrchu'r cynllun hwn, a sut maen nhw wedi llywio gwaith y Llywodraeth yn y maes pwysig iawn yma? Ac yn olaf, o ran y tri amcan hirdymor, na ddylid amcangyfrif bod unrhyw aelwydydd yn byw mewn tlodi tanwydd difrifol neu barhaus erbyn 2035 'cyn belled ag y bo'n rhesymol ymarferol'. Nawr, rwy'n credu, ac fe wnaiff y Gweinidog yn fy nghywiro os ydw i'n anghywir, bod hwnnw'n derm sydd ag ystyr gyfreithiol iddo. Ond mae rhai yn y sector wedi'i dderbyn fel targed penodol ac yn dweud 'Wel, byddwn yn penderfynu a allwn ni wneud hyn ai peidio'. Nawr, nid wyf yn credu mai dyna yw bwriad y Gweinidog, ond tybed a wnaiff egluro wrthym ni pam y mae wedi penderfynu defnyddio'r ymadrodd hwnnw 'cyn belled ag y bo'n rhesymol ymarferol' mewn dau o'r tri amcan hirdymor. Rwy'n siŵr bod rheswm da dros hynny. Rwy'n siŵr nad ei bwriad yw lleihau'r ymrwymiad, ond rwy'n gobeithio y gall roi—nid i mi, achos nid yw hynny o bwys—i'r rhai sydd â diddordeb yn y sector rywfaint o eglurder yn hyn o beth.