Part of the debate – Senedd Cymru am 3:36 pm ar 3 Mawrth 2021.
Byddaf fi a fy ngrŵp yn cefnogi cynnig Plaid Cymru. Yn ystod fy mhum mlynedd fel Aelod o'r Senedd, nid wyf erioed wedi cael cynifer o negeseuon e-bost ar unrhyw bwnc. Nid yn unig fod y gohebwyr yn erbyn y mesurau hyn, roeddent yn daer iawn am eu dirymu, oherwydd roeddent yn poeni beth fyddai'n digwydd i'w bywoliaeth pe baent yn dod yn gyfraith.
Bydd llawer o fy nghyfraniad i'r ddadl hon yn dyblygu'r ffeithiau, y ffigurau a'r dadleuon a gyflwynwyd gennyf yn nadl y Ceidwadwyr yr wythnos diwethaf, ond nid wyf yn ymddiheuro am hynny oherwydd mae pob un ohonynt yn haeddu cael eu hailadrodd. Unwaith eto, mae'r diwydiant ffermio cyfan yng Nghymru, undebau, sefydliadau a ffermwyr eu hunain, yn credu bod y rheoliadau hyn, sy'n gweithredu set gyffredinol o reoliadau slyri ar gyfer diwydiant ffermio Cymru yn ei gyfanrwydd, yn gwbl anghymesur â'r broblem o ran cost a gweithrediad. Mae hyn yn arbennig o wir o gofio bod y cod gwirfoddol sydd bellach ar waith wedi arwain at ostyngiad o 24 y cant yn nifer yr achosion o lygredd dros y blynyddoedd diwethaf. Nid yw'r cynigion hyn yn fawr o wobr am yr ymdrech enfawr a wnaed gan bawb yn y diwydiant ffermio. Efallai fod un digwyddiad llygredd yn un digwyddiad yn ormod, ond nid ceisio atal y llygredd drwy niweidio'r diwydiant ffermio yn ei gyfanrwydd yw'r ateb. Mae'n ffaith syml y bydd llawer o ffermwyr yn gorfod rhoi'r gorau iddi oherwydd na fyddant yn gallu fforddio'r gost o weithredu.
Mae hyn yn arbennig o wir am ein ffermydd mynydd sydd eisoes mewn trafferthion. Rwy'n disgwyl llythyr gan Dylan Jones, swyddog caffael llaeth ar gyfer Caws Glanbia, y cynhyrchydd caws mozzarella mwyaf yn Ewrop, sydd wedi'i leoli yn Llangefni. Maent yn defnyddio 300 miliwn litr o laeth y flwyddyn, a daw'r cyfan, bron, gan ffermwyr Cymru. Dywed ei fod yn teimlo y bydd y rheoliadau hyn yn arwain at fethiant llawer o'i gyflenwyr, sy'n golygu y bydd yn rhaid iddynt ddod o hyd i'w llaeth o fannau eraill. Mae'r ffigur a neilltuwyd—£22 miliwn ar gyfer Cymru gyfan—yn gwbl annigonol ar gyfer maint y buddsoddiad sydd ei angen, o gofio bod ffigurau a nodwyd gan y Llywodraeth ei hun yn nodi costau cyfalaf llawn ymlaen llaw o £360 miliwn. Mae'r diwydiant ffermio ynghanol newid enfawr, gyda Brexit a'r aflonyddwch a achosir gan COVID. Sut y mae'r Llywodraeth yn disgwyl i ffermwyr ymdopi â'r gost ychwanegol enfawr hon?
Amcangyfrifir mai £300 miliwn yw'r ffigur cost a budd dros yr 20 mlynedd nesaf, yn erbyn buddsoddiad o £800 miliwn. Sut y gellir cyfiawnhau hyn pan nad oes ond 113 o 953 dalgylch yn methu? Does bosibl na fyddai targedu'r ardaloedd hyn yn llawer mwy costeffeithiol. Os bydd y mesurau llym hyn yn mynd rhagddynt, byddwn yn gweld llawer o'n ffermwyr sydd eisoes yn dlawd yn methu. Dywed y Gweinidog ei bod wedi ymgysylltu â'r diwydiant ffermio, ond mae'r diwydiant yn dweud bod bron bopeth a ddywedant wedi cael ei anwybyddu. Rwy'n ailadrodd eto: ffermwyr Prydain yw'r ffermwyr mwyaf gweithgar ac arloesol yn Ewrop, ac mae eu safonau hwsmonaeth yn well nag yn unman arall. Mae Brexit yn creu cyfle enfawr i'n ffermwyr lenwi'r bwlch yn y gadwyn fwyd. Rwy'n siŵr y byddant yn ymateb i'r her, fel bob amser. Mae'n golygu y byddwn yn bwyta bwydydd mwy iachus sydd wedi'u cynhyrchu'n well. Dylai Llywodraeth Cymru fod yn gwneud popeth i helpu'r diwydiant, yn hytrach na chreu rhwystrau i'w hatal rhag goroesi. Rwy'n annog yr Aelodau Llafur i ddangos dewrder moesol personol, nid ymlyniad gwasaidd at bolisi'r Llywodraeth, a phleidleisio o blaid y cynnig hwn. Mae'n ddeddfwriaeth wael. Dylech gefnogi'r diwydiant ffermio, a pheidio ag ymroi i wleidyddiaeth plaid. Mae'r cyfan yn y fantol i'r diwydiant ffermio. Ac yn arbennig, rwy'n annog Kirsty Williams a Dafydd Elis-Thomas i bleidleisio yn erbyn y cynigion llym hyn. Diolch.