5. Cynnig i ddirymu Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:39 pm ar 3 Mawrth 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Hefin David Hefin David Labour 3:39, 3 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Nid wyf am ymroi i wleidyddiaeth plaid ar hyn, ond yr hyn rwyf am ei wneud yw mynegi rhywfaint o'r meddwl rwyf wedi'i wneud ar y mater hwn, a rhai o'r safbwyntiau a fynegwyd wrthyf gan etholwyr hefyd. Ond yn gyntaf oll, hoffwn ddiolch i Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr ac Undeb Amaethwyr Cymru am gyfarfod â mi yr wythnos diwethaf. Cawsom gyfarfod awr o hyd, ac rydym wedi bod mewn trafodaethau ar y mater hwn y llynedd, ac mae'n sicr bod pryder gwirioneddol yn y gymuned ffermio mewn perthynas â'r rheoliadau hyn, yn enwedig o ran yr angen i gadw cynllun rheoli maethynnau, y cyfyngiadau ar wasgaru, a fydd galw am gyfleusterau storio y mae rhai ffermydd yn pryderu y byddant eu hangen i storio slyri—yn enwedig ffermydd bach na allant amsugno'r gost. Nawr, rwyf wedi codi hyn, o ganlyniad i'r sgyrsiau hynny gyda Llywodraeth Cymru, ac rwyf wedi cael ymateb, a hoffwn i'r Gweinidog ymhelaethu arno yn ei hateb i'r ddadl hon. 

Yn gyntaf oll, dywedodd ymateb Llywodraeth Cymru fod y gofynion yn y rheoliadau yn sylfaenol ac nad oes angen cynnal profion pridd, fel y mae'n rhaid  ei wneud yn yr Alban, a'u bod yn gydnaws â meddalwedd rheoli maethynnau a ddefnyddir gan y diwydiant fel mater o drefn. Darperir gwerthoedd safonol ar gyfer cynnwys maethynnol tail ac mae offer cam wrth gam ar gael. Gall dulliau llawer mwy soffistigedig o reoli maethynnau fod yn rhywbeth y gall y cynllun ffermio cynaliadwy ei ddarparu. Nid oes angen cyflogi ymgynghorwyr, yn enwedig ar ffermydd bach, oherwydd gall Gwasanaeth Cynghori Cyswllt Ffermio ddarparu cyngor annibynnol pwrpasol ac arbenigol, ac mae cyllid ar gael ar gyfer hynny hefyd drwy Cyswllt Ffermio. 

Ac roedd y mater arall a godais yn ymwneud â gwasgaru'r slyri, lle dywedasant nad oes angen storio ar fferm fach ym mhob amgylchiad, gan y gallwch ei drin fel tail, y caniateir ei wasgaru o hyd o dan y rheoliadau newydd. Nid yw'r cyfnodau hynny'n berthnasol i dail buarth, y gellir ei storio mewn cae, yn ddarostyngedig i amodau penodol ar gyfer lleihau'r risg o lygredd. Os ydynt yn cynhyrchu mwy o slyri, byddai hyn yn risg sylweddol o lygredd ac ni fyddai'n cydymffurfio â'r rheoliadau presennol. 

Nawr, dyna'r ymateb rwyf wedi'i gael ynghylch pryderon rwyf wedi'u dwyn i sylw Llywodraeth Cymru. Hoffwn pe bai'r Gweinidog yn gallu dweud wrthym, pe bai'r pryderon a fynegwyd gan y siaradwyr blaenorol yn cael eu gwireddu, y bydd hyblygrwydd o fewn y cynllun i fynd i'r afael â hynny, a rhoi cymorth i'r ffermwyr a allai gael eu heffeithio'n ormodol mewn ffyrdd nad yw Llywodraeth Cymru wedi'u hystyried yn eu hateb i mi. 

Felly, mae wedi bod yn rhywbeth rwyf wedi'i ystyried yn ofalus iawn, ac mae angen i mi ddod yn ôl at fy etholaeth. Mae fferm laeth o faint diwydiannol yng Ngelli-gaer yn fy etholaeth i. Mae'n fferm enfawr, a chafwyd adroddiadau—. Mae'n debyg eich bod wedi gweld adroddiad ar WalesOnline a oedd yn dweud mai Gelli-gaer yw'r pentref sy'n drewi drwy gydol y flwyddyn. Nawr, gwn fod hyn yn gysylltiedig â llygredd afonydd, ond er hynny, mae arogleuon yn broblem enfawr mewn perthynas â gwasgaru slyri. Rwyf wedi cael cyfarfodydd gyda thrigolion ac CNC. Dywedodd CNC wrthyf—. Pan siaradais â hwy o'r blaen, roeddent yn dweud, 'Nid oes gennym bwerau i ymdrin â hyn. Mae arogl cryf ac annymunol yng Ngelli-gaer, ac nid oes gennym bwerau i ymdrin â hyn.' Pan siaradais ag CNC yr wythnos diwethaf, roeddent yn dweud y bydd y rheoliadau hyn yn rhoi pwerau iddynt ymdrin â hynny; bydd hyn yn rhoi'r pwerau iddynt. Yn wir, roeddent yn dweud y byddent yn mynd ymhellach, a sicrhau bod cynllun ffosffad wedi'i gynnwys ynddo hefyd. Nid yw'r Llywodraeth yn mynd mor bell â hynny. 

Mae pobl yng Ngelli-gaer, Pen-y-bryn, Nelson ac Ystrad Mynach wedi dioddef yn rhy hir gyda phroblemau'n ymwneud â'r fferm honno yng Ngelli-gaer, a'r rheoliadau sydd ar fai, nid y fferm, ac mae angen rheoliadau cryfach arnom o dan yr amgylchiadau hynny. Felly, o dan yr amgylchiadau hynny, byddwn yn galw am barth perygl nitradau ar gyfer fy ardal i, ar gyfer y gymuned honno. Mae pobl Gelli-gaer, Ystrad Mynach, Nelson a Phen-y-bryn eisiau mwy o reoliadau ffermio, nid llai. Maent eisiau mwy o reoleiddio gweithgarwch, nid llai, oherwydd nid oes ganddynt ddigon o bwerau ar hyn o bryd i ymdrin â'r pryderon sydd ganddynt—