1. Pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i fynd i'r afael â thipio anghyfreithlon yng Ngorllewin Casnewydd? OQ56410

Diolch. Mae Llywodraeth Cymru yn ariannu rhaglen Taclo Tipio Cymru, dan arweiniad Cyfoeth Naturiol Cymru. Mae'r rhaglen yn parhau i gynorthwyo Cyngor Dinas Casnewydd i fynd i'r afael â thipio anghyfreithlon. Mae hyn yn cynnwys eu cefnogi i ymchwilio i dipwyr anghyfreithlon a’u herlyn. Mae gwaith yn mynd rhagddo i nodi atebion i atal tipio anghyfreithlon mewn lleoliadau penodol yn ardal Casnewydd.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Gwn y byddwch yn ymwybodol fy mod wedi codi'r sefyllfa ddifrifol mewn perthynas â thipio anghyfreithlon yn ardaloedd Maerun a Dyffryn yn fy etholaeth ar sawl achlysur. Mae'r 'ffordd i unman' enwog yn fan problemus o ran tipio anghyfreithlon ar raddfa ddiwydiannol—mae cannoedd o dunelli o sbwriel yn ymestyn mor bell ag y gallwch weld, ac yn ddiweddar, cafodd sylw ar raglen Panorama y BBC, 'Rubbish Dump Britain'. Mae'r golygfeydd hyn yn destun cywilydd cenedlaethol, ac mae'r agosrwydd at yr M4 yn golygu bod y safle hwn yn cael ei ddefnyddio gan y cwmnïau hynny sy'n honni eu bod yn cael gwared ar sbwriel yn gyfreithlon, ond sydd yn hytrach yn ei ddympio'n anghyfreithlon. Mae'r troseddoldeb yn syfrdanol. Mae grwpiau lleol sy’n benderfynol o lanhau’r ardal wedi dod o hyd i dystiolaeth o wastraff o ardaloedd fel Bryste, canolbarth Lloegr, rhannau eraill o Gymru, a llawer pellach. Mae trigolion lleol ymroddedig wedi ffurfio grŵp i geisio mynd i'r afael â'r broblem, ac mae'n cynnwys partïon sydd â diddordeb. Fodd bynnag, mae'r cynnydd yn boenus o araf, ac mae graddfa'r hyn sy'n digwydd yn golygu bod llywodraeth leol yn ei chael hi’n anodd ymdopi. Mae'r llygredd a achosir a faint o sbwriel sy’n cael ei ddympio’n golygu y bydd costau clirio'n uchel, ac mae angen cymorth Llywodraeth Cymru arnynt. Byddwn yn annog y Gweinidog, os gwêl yn dda, i ailystyried pa gamau ymyrraeth y gall Llywodraeth Cymru eu rhoi ar waith ar y 'ffordd i unman', i lanhau'r ardal, a byddwn yn annog Llywodraeth Cymru i weithio gyda Chyngor Dinas Casnewydd a thrigolion i ddod o hyd i ddefnydd ar gyfer y tir, sef y ffordd orau o ddiogelu'r amgylchedd ac atal hyn rhag digwydd yn y dyfodol.

Diolch, Jayne Bryant, am eich sylwadau ynghylch Cyngor Dinas Casnewydd a'r lefel anffodus o dipio anghyfreithlon. Fe fyddwch yn ymwybodol ein bod wedi cyfarfod y llynedd mewn perthynas â hyn. Mae fy swyddogion wedi siarad eto â Chyngor Dinas Casnewydd ynglŷn â safle’r 'ffordd i unman’. Credaf i gyfarfod diwethaf partneriaeth y safle gael ei gynnal ym mis Ionawr. Ac roedd yn amlwg iawn o'r cyfarfod hwnnw fod Cyngor Dinas Casnewydd wedi gwneud cynnydd da o ran nodi rhai o'r troseddwyr sy'n tipio gwastraff ar y safle, ac roeddent yn rhoi camau gorfodi amrywiol ar waith, megis atafael cerbydau, ac yn cyhoeddi hysbysiadau cosb benodedig hefyd ar gyfer tipio ar raddfa fach. Roeddent hefyd yn paratoi achosion erlyn ar gyfer y llys. Ond rwy'n derbyn bod y safle’n parhau i fod yn agored i dipio pellach. Y cyngor sy’n berchen ar y tir, felly byddwn yn eu hannog i gymryd camau pellach i sicrhau na cheir rhagor o dipio yno.

Fel y soniais yn fy ateb agoriadol i chi, mae Llywodraeth Cymru yn ariannu Taclo Tipio Cymru, a gwn eu bod wedi cynnig offer gwyliadwriaeth i gyngor Casnewydd ei ddefnyddio, a hefyd i gael rhywfaint o hyfforddiant ar ddeddfwriaeth a thechnegau ymchwilio, heb unrhyw gost, i geisio helpu i atal achosion pellach o dipio anghyfreithlon ar y safle hwn, ac eraill yng Nghasnewydd. Felly, byddwn yn annog cyngor Casnewydd, a phob awdurdod lleol arall, i fanteisio’n llawn ar yr offer a'r cymorth sydd ar gael iddynt. Roeddech chi'n dweud bod grŵp lleol hefyd yn gweithio gyda’r awdurdod lleol, a chredaf ei bod yn gwbl hanfodol fod pawb ohonom yn gweithio gyda’n gilydd, fel y gallwn ddiogelu ein hamgylchedd a’n cymunedau rhag y troseddau ofnadwy hyn.

Diolch. Byddwn yn cytuno 100 y cant â’r hyn a ddywedodd Jayne Bryant. Mae'r ymgyrchydd lleol, Michael Enea, hefyd wedi codi'r mater yn ddiweddar, ynglŷn â'r safle penodol hwn—y 'ffordd i unman' ger y llynnoedd Celtaidd. Mae'r 100 tunnell o sbwriel yn hyll ofnadwy—mae'n sefyllfa warthus, ac mae gwir angen—. Tybed pryd y bydd yn cael ei glirio, a sut rydych yn gweithio gyda'r cyngor lleol i sicrhau bod hynny'n digwydd cyn bo hir, oherwydd, ar hyn o bryd, nid yw'n ddiogel?

Mae mannau problemus i'w gweld ledled Dwyrain De Cymru ar hyn o bryd o ran tipio anghyfreithlon, sydd wedi gwaethygu yn ystod y pandemig. Felly, tybed hefyd sut y mae'r Llywodraeth hon yn mynd i sicrhau eu bod yn gweithio gyda chynghorau, a Llywodraeth yn y dyfodol efallai, i sicrhau bod mesurau cadarn ar waith a bod fframwaith yn ei le i sicrhau nad yw'r math hwn o beth yn digwydd eto, a hefyd i'w glirio cyn gynted â phosibl os bydd yn digwydd? Diolch.

Diolch. Soniais am yr amryw o ffyrdd y buom yn gweithio gyda’r cyngor yn fy ateb cynharach i Jayne Bryant, ond fel y dywedaf, byddwn o ddifrif yn annog pob awdurdod lleol i fanteisio’n llawn ar yr offer a’r cymorth sydd ar gael iddynt drwy Taclo Tipio Cymru, neu sicrhau eu bod yn gwneud defnydd llawn o'r offerynnau deddfwriaethol rydym wedi eu darparu'n ddiweddar, fel yr hysbysiadau cosb benodedig y soniais fod cyngor Casnewydd wedi eu cyflwyno—sawl un ohonynt—ar gyfer tipio anghyfreithlon ar raddfa fach.

Credaf ei bod yn siomedig fod yr ystadegau cenedlaethol ar gyfer tipio anghyfreithlon a gyhoeddwyd gennym yn ddiweddar yn dal i ddangos bod nifer sylweddol o awdurdodau lleol yng Nghymru, ac mae hynny'n cynnwys Casnewydd, heb erlyn unrhyw dipiwr anghyfreithlon yn eu hardaloedd. Roeddech yn cyfeirio at y cynnydd mewn tipio anghyfreithlon yn ystod y pandemig COVID-19, ac yn amlwg, roedd y ffigurau diwethaf a gyhoeddwyd gennym ar gyfer 2019-20, felly nid oeddent yn cynnwys, yn amlwg, neu nid oeddent yn adlewyrchu unrhyw effaith bosibl yn sgil y pandemig COVID-19. Mae'r ffigurau tipio anghyfreithlon o fis Ebrill 2020, pan gawsom y cyfyngiadau symud cyntaf, yn dal i gael eu casglu gan awdurdodau lleol, ond bydd yn ddiddorol iawn gweld a fu cynnydd. Ond fel y dywedaf, byddwn yn annog pob awdurdod lleol yn y lle cyntaf i ddefnyddio popeth rydym wedi'i ddarparu o ran offerynnau deddfwriaethol a chymorth.