Part of the debate – Senedd Cymru am 3:40 pm ar 10 Mawrth 2021.
Felly, mae'r adroddiad hwn yn archwilio'n gynhwysfawr sut y dylai adferiad edrych ar draws portffolio'r pwyllgor ac yn y tymor byr, hoffem dynnu sylw'r Aelodau at dri maes allweddol, sef: un, cymorth parhaus i sectorau sydd wedi'u taro'n galed; dau, defnyddio cyllid ailadeiladu i ailfywiogi ac ailarfogi ein heconomi; a thri, osgoi cenhedlaeth o bobl ifanc wedi'u creithio.
Felly, byddaf yn siarad am bob un o'r pwyntiau hynny yn eu tro. Felly, nid yw effeithiau'r pandemig wedi cael eu teimlo'n gyfartal ar draws yr economi. Clywsom dystiolaeth gan fusnesau sy'n dibynnu ar bobl yn dod at ei gilydd, fel twristiaeth a lletygarwch neu'r rhai sy'n darparu gwasanaethau cysylltiadau agos, fel gwallt a harddwch, ac effeithiwyd yn arbennig arnynt hwy. Caeodd llawer o leoliadau, fel theatrau, clybiau nos ac arddangosfeydd, eu drysau flwyddyn yn ôl ac nid ydynt wedi gallu masnachu ers hynny. Felly, gobeithiwn am haf o aduniadau gyda ffrindiau a theulu, y bydd llawer ohonynt yn digwydd mewn busnesau twristiaeth a lletygarwch. Fodd bynnag, ni fydd un haf da yn gwneud iawn am y fasnach a gollwyd y llynedd. Mae darparwyr twristiaeth wedi disgrifio'r amser sydd wedi mynd heibio fel tri gaeaf olynol.
Yn yr un modd, rwyf wedi torri fy ngwallt fy hun. Nid wyf wedi cael fy ngwallt wedi'i dorri ers canol mis Rhagfyr. Gallaf weld Aelodau'n edrych ar eu sgriniau yn awr i weld pa mor hir yw fy ngwallt. Ond y pwynt yw hyn: ni fyddaf yn cael fy ngwallt wedi'i dorri eto pan fydd siopau trin gwallt yn ailagor. Felly, mae'n debygol y bydd yr economi'n cael ei heffeithio'n wahanol mewn gwahanol sectorau.
Mae'n debygol y bydd sefyllfa diwydiannau gweithgynhyrchu Cymru hefyd yn cymryd peth amser i ymadfer. Er enghraifft, clywsom dystiolaeth y byddai'r diwydiant awyrofod yn cymryd tair neu bedair blynedd i adfer i lefelau 2019. Nawr, mae'r pwyllgor yn credu ei bod yn glir fod busnesau a gafodd eu taro waethaf gan y pandemig angen strategaeth adfer gryfach a hwy na gweddill yr economi. Felly, mae'n hanfodol fod Llywodraeth nesaf Cymru yn nodi'r strategaeth hon yn gynnar iawn ac fel rhan ohoni, mae'n rhaid iddi hefyd nodi unrhyw gyllid ychwanegol y mae'n credu ei bod ei angen gan Lywodraeth y DU.
Nawr, mae gostyngiad dramatig yn y defnydd o drafnidiaeth gyhoeddus wedi golygu bod cwmnïau sy'n ymwneud â gwasanaethau trafnidiaeth hefyd wedi cael eu heffeithio'n drwm. Felly, mae'n rhaid i Lywodraeth nesaf Cymru nodi cynllun hirdymor ar gyfer adfer trafnidiaeth gyhoeddus hefyd.
Mae fy mhwynt nesaf yn ymwneud â defnyddio cyllid ailadeiladu i ailfywiogi ac ailarfogi ein heconomi, ac ar flaen yr adroddiad—rwy'n ei godi yma—mae llun o gennin Pedr. Nawr, ni wnaethom hynny oherwydd ein bod wedi lansio ein hadroddiad ar Ddydd Gŵyl Dewi, ddim o gwbl, y rheswm pam y gwnaethom hynny yw oherwydd ein bod yn chwilio am optimistiaeth a chyfle o'r adferiad. Yn union fel blodau sy'n ymddangos ar ôl y gaeaf, neu gyda'r maeth cywir, gall ein heconomi dyfu o'r newydd. Felly, clywodd y pwyllgor fod ymchwydd go iawn wedi bod yn y teimlad o ryddhad ac ysbryd entrepreneuraidd ar ddiwedd y cyfyngiadau symud cyntaf, a chynnydd yn nifer y busnesau newydd. Nawr, os gall Llywodraeth Cymru ddal yr egni hwnnw, gellir ei ddefnyddio i fynd i'r afael â'r cyfraddau cymharol isel o fusnesau newydd sydd gennym yng Nghymru ar hyn o bryd.
Clywsom hefyd sut y gallai adferiad a arweinir gan sgiliau hybu gwell cynhyrchiant a mynd i'r afael â thrapiau sgiliau isel, problem allweddol y gwn fod y pwyllgor wedi sôn amdani yn y gorffennol. Ochr yn ochr â hyn, clywsom dystiolaeth y byddai buddsoddiad mewn ymchwil ac arloesedd hefyd yn gwella cynhyrchiant Cymru a'i chydnerthedd. Felly, mae cynrychiolwyr busnes, undebau, melinau trafod, academyddion a sefydliadau amgylcheddol i gyd wedi dweud wrthym, fel Aelodau, am yr enillion amgylcheddol ac economaidd y gellid eu gwneud drwy fuddsoddi mewn economi fwy gwyrdd. Felly, dylai Llywodraeth nesaf Cymru—rydym ninnau fel pwyllgor yn sicr yn credu—roi blaenoriaeth i gyflymu prosiectau seilwaith gwyrdd parod i'w hadeiladu er mwyn hybu creu swyddi, ac mae'n rhaid i sgiliau fod wrth wraidd y rhaglen lywodraethu nesaf, ym marn y pwyllgor. Mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru fachu ar y cyfleoedd a nodir yn yr adroddiad hwn a defnyddio ailadeiladu i greu economi fwy arloesol a gwydn sy'n ddiogel at y dyfodol i Gymru gyda gweithlu medrus iawn yn gwneud swyddi cynhyrchiant uchel, gwydn ac ecogyfeillgar.
Yr adran olaf, y soniais amdani ar ddechrau fy nghyfraniad, oedd diweithdra ymhlith pobl ifanc. Roedd y pwyllgor yn falch bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i sicrhau nad oes neb yn cael ei adael ar ôl gan yr adferiad. Nawr, gwyddom mai pobl a oedd eisoes dan anfantais yn y farchnad swyddi sy'n teimlo'r effeithiau gwaethaf pan fydd y farchnad yn crebachu. Mae'r adroddiad yn cynnwys adran ar adferiad i bawb, sy'n amlinellu'r camau y mae'n rhaid i'r Llywodraeth eu cymryd i gefnogi adferiad cyfartal er mwyn cyflawni ei haddewid. Mae pobl ifanc yn grŵp sydd wedi'u gadael ar ôl mewn argyfyngau economaidd yn y gorffennol a chlywsom gan nifer o arbenigwyr a oedd yn bryderus iawn y bydd y cynnydd mewn diweithdra ymhlith pobl ifanc yn creu cenhedlaeth sydd wedi'i chreithio.
Mae gan Gymru eisoes ddwy garfan o bobl ifanc y mae COVID-19 wedi effeithio'n fawr arnynt ac nid oes amheuaeth y bydd y pandemig a'r argyfwng economaidd a grëwyd ganddo'n effeithio ar fyfyrwyr sy'n gadael addysg a hyfforddiant am beth amser i ddod. Dywedodd yr Athro Keep fod diweithdra ymhlith pobl ifanc yn debyg i lenwi bath—bob blwyddyn mae mwy o bobl ifanc a graddedigion yn gadael y brifysgol ac mae'r bath yn dal i lenwi os na all y bobl hynny ddod o hyd i ffordd i mewn i'r farchnad lafur a sicrhau cyflogaeth foddhaus o ansawdd uchel. Os na all ein pobl ifanc ddod o hyd i ffordd i mewn i'r farchnad lafur, os ydynt yn treulio amser hir yn ddi-waith neu os na allant ddod o hyd i'r llwybr cywir yn y cylchdroi rhwng cyflogaeth, hyfforddiant a diweithdra, gallai eu bywydau gael eu creithio a'u huchelgais wedi'i gyfyngu am weddill eu gyrfaoedd. Gwyddom y bydd y creithiau hyn yn eu dilyn, o bosibl, drwy gydol eu hoes, gan leihau eu potensial ennill cyflog a'u ffyniant.
Felly, mae'n rhaid sicrhau bod mynd i'r afael â'r bygythiad o genhedlaeth o bobl ifanc sydd wedi'u creithio yn flaenoriaeth i Lywodraeth nesaf Cymru. Bydd ei llwyddiant neu ei methiant gyda'r amcan hwn yn cael effaith y tu hwnt i hanner cyntaf yr unfed ganrif ar hugain. Edrychaf ymlaen yn fawr at gyfraniadau'r Aelodau i'r ddadl hon y prynhawn yma.