7. Dadl ar ddeiseb P-05-1078, 'Cynyddu cyllid ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl a gwella amseroedd aros i bobl sydd angen help mewn argyfwng'

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:35 pm ar 10 Mawrth 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 4:35, 10 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Nawr, mae'r ddeiseb yn sôn am yr angen i gynyddu'r cyllid ar gyfer materion iechyd meddwl, ac rwy'n falch iawn o adrodd, mewn perthynas â chyllid yn y flwyddyn ariannol nesaf, ein bod wedi sicrhau £42 miliwn arall i gefnogi gwasanaethau iechyd meddwl. Fodd bynnag, dylid ystyried hyn yng nghyd-destun y £780 miliwn a wariwn yn flynyddol ar wasanaethau iechyd meddwl, ac rwyf wedi dechrau gwaith ymchwil manwl i sicrhau ein bod yn gwario'r swm mwy hwnnw ar y pethau priodol.

Mae angen i ni hefyd sicrhau bod y cyllid a roddwn i mewn yn gwneud gwahaniaeth i gleifion, felly mae'n rhaid i ni fod yn ofalus nad ydym yn canolbwyntio'n unig ar faint rydym yn ei roi i gefnogi iechyd meddwl, ond yn hytrach, dylem sicrhau ein bod yn cadw llygad ar y canlyniadau rydym yn eu gweld o ganlyniad i'r buddsoddiad hwnnw. Rwyf wedi bod yn glir yr hoffwn weld yr adnoddau'n symud mwy tuag at atal a chymorth iechyd meddwl cynharach, yn aml cymorth nad yw'n feddygol, ac ailffocysu hynny tuag at anghenion plant a phobl ifanc, lle mae 80 y cant o broblemau iechyd meddwl yn dechrau.

Nawr, mae'r deisebydd hefyd yn sôn am bobl sydd angen cymorth iechyd meddwl mewn argyfwng, ac rwy'n siŵr bod y Pwyllgor Deisebau yn ymwybodol o'r adroddiad a gyhoeddwyd yn gynharach eleni gan y grŵp concordat gofal mewn argyfwng cenedlaethol, a ddadansoddodd y galw am ofal iechyd meddwl mewn argyfwng. Canfuwyd bod 950 o bobl y dydd yng Nghymru yn gofyn am gymorth gan y sector cyhoeddus ar gyfer pryderon iechyd meddwl neu lesiant, ac mae tua 300 o'r rheini ar gyfer argyfyngau. Y broblem yw bod y strwythur presennol sy'n cefnogi'r rhain yn aml yn wasanaethau brys, nad oes ganddynt bob amser wybodaeth ac arbenigedd i ymateb i'r sefyllfa iechyd meddwl benodol, er gwaethaf menter hyfforddi enfawr a gynhaliwyd gan yr heddlu a'r gwasanaethau ambiwlans. A dyna pam ein bod wedi clustnodi £6 miliwn ychwanegol i fynd i'r afael â'r mater hwn sy'n galw am sylw ar frys, yn enwedig mewn perthynas â chymorth y tu allan i oriau.

Ond os yw pobl yn wynebu argyfwng, mae'n golygu bod methiant wedi bod yn y system yn gynharach. O ran iechyd meddwl, mae ymyrraeth gynnar yn gwbl allweddol, ac rwy'n berffaith glir nad yw hyn yn golygu bod yn rhaid iddi fod yn ymyrraeth feddygol bob amser. Y bore yma, siaradais â Chynghrair Iechyd Meddwl Cymru, gan gynnwys Mind, i ddeall a chytuno bod angen ymateb i'r problemau cymdeithasol ac economaidd a all achosi problemau iechyd meddwl, ac sy'n debygol o ddod yn fwy gweladwy wrth inni ddod allan o'r cyfyngiadau symud. A dyna pam rwyf wedi clustnodi £4 miliwn ychwanegol i gynyddu ein gallu i ddarparu ymyrraeth gynnar fwy amserol, gwasanaeth nad oes angen cyfeirio pobl ato drwy feddyg teulu, a gwasanaeth y gellir ei ddarparu y tu allan i'r gwasanaeth iechyd gan grwpiau trydydd sector arbenigol. Felly, y nod yw sicrhau bod amrywiaeth o gymorth ar gael yn hawdd ar gyfer problemau iechyd meddwl lefel isel ledled Cymru, ac adeiladu ar y cymorth rydym eisoes wedi'i roi ar waith yn ystod y pandemig, gan gynnwys therapi gwybyddol ymddygiadol ar-lein.

Nawr, os cawn yr ymyrraeth gynnar yn iawn, byddwn yn osgoi'r gofal mewn argyfwng a fyddai'n angenrheidiol yn ddiweddarach. Ac mae'n bwysig iawn er mwyn ymateb i anghenion newidiol y boblogaeth mewn cyfnod lle cafwyd digwyddiad sydd wedi achosi trawma cymdeithasol, a lle mae'n amlwg fod lefelau uwch o orbryder yn ein poblogaeth.

Mae ysgrifennu rhaglen a sicrhau cefnogaeth yn anodd, a dyna beth rydym wedi ceisio'i wneud gyda 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl', ond mae sicrhau bod y partneriaid yn ein helpu i gyflawni hynny a bod gennym gyfrifoldeb yn fwy o her mewn gwirionedd. Ac er mwyn cyrraedd y targedau rydym wedi eu gosod yn ein strategaeth, rwyf wedi sefydlu bwrdd cyflawni a goruchwylio gweinidogol newydd ar iechyd meddwl yng Nghymru, a chyfarfu'r bwrdd am y tro cyntaf yr wythnos diwethaf. Ac er fy mod yn deall y pwysau ar y system, rwy'n gwbl glir ynglŷn â fy ymrwymiad i hybu cynnydd gwaith sy'n ymwneud ag iechyd meddwl. Felly, rwy'n gobeithio bod yr hyn rwyf wedi'i ddweud heddiw yn rhoi sicrwydd am ein hymrwymiad i anghenion iechyd meddwl sy'n newid, wedi'i ategu gan gyllid ychwanegol sylweddol.

Hoffwn ddiolch i'r bobl a gyflwynodd hyn ger bron y Senedd ac am dynnu sylw at y mater pwysig hwn. Gobeithio y byddwch yn cytuno ein bod wedi ymateb i'r cais am fwy o gyllid a'n bod yn rhoi mesurau clir iawn ar waith i wella amseroedd aros i bobl mewn argyfwng. Diolch.