Part of the debate – Senedd Cymru am 4:48 pm ar 10 Mawrth 2021.
Rwy'n cynnig ein gwelliant yn ffurfiol. Diolch, Lywydd, am ddewis ein gwelliant, ac rydym yn ddiolchgar am hynny. Ailadroddaf yr hyn a ddywedodd Angela Burns ynglŷn â diolch i'r staff. Ar ein gwelliant, credwn mai datganoli sydd wedi dal darpariaeth a chanlyniadau gofal iechyd yn ôl yng Nghymru. Mae cynnig y Ceidwadwyr yn dweud mai Llywodraeth Cymru sydd wedi gwneud hynny, ond wrth gwrs ni fyddai gennym Lywodraeth Cymru heb ddatganoli.
Ar y rhestrau aros, roeddent yn cymharu'n wael o'r blaen, ac mae'n amlwg y bu cynnydd enfawr yn y rhestrau aros oherwydd COVID, ac rwy'n credu y bydd yn cymryd amser cyn i'r data a'r ddealltwriaeth briodol ohono ddangos effaith gymharol hynny yng Nghymru a Lloegr. Rwy'n credu mai un o'r anawsterau sydd gennym yw ei bod wedi mynd yn anoddach yn ystod datganoli i wneud cymariaethau teg rhwng canlyniadau yng Nghymru a Lloegr, ond nid wyf yn credu bod y rhai rydym wedi'u gweld wedi bod yn rhai da i ni. Er bod lefel y gwariant yn gyffredinol yn dal i fod rywfaint yn uwch, mae'n llai felly o'i gymharu â faint o wariant sydd gennym gyda'r cyllid gwaelodol a'r gyfradd fwy o wariant o fewn hynny. Mae llai o bwyslais at ei gilydd wedi bod ar y gwasanaeth iechyd, gan gynnwys y toriad termau real hwnnw yn y gwariant. Hoffem weld dull gofal iechyd integredig ledled y DU gydag un gwasanaeth iechyd gwladol. Gweledigaeth Aneurin Bevan yn wreiddiol pan greodd y gwasanaeth hwnnw; mae bellach wedi'i chwalu a'i hollti.
Hoffem gael systemau TG sydd wedi'u hintegreiddio'n briodol, hoffem i feddygon allu cyfeirio cleifion at ysbytai neu ofal yn Lloegr ar sail deg a chyfartal o gymharu â'r ffordd y gallant wneud hynny yng Nghymru, gan edrych ar angen meddygol yn unig. Fodd bynnag, nid wyf yn esgus y bydd yn ateb i bopeth sydd gennym gyda'r gwasanaeth iechyd ar hyn o bryd. Byddwn yn dweud bod y gwelliannau a'r cynnig sydd gennym heddiw—hyd yn oed ein gwelliant ein hunain—yn ymylol o'u cymharu â'r argyfwng sydd gennym yn ein system iechyd oherwydd COVID ac oherwydd yr ôl-groniad enfawr o waith sydd wedi datblygu, ac mae arnaf ofn ei fod yn dal i ddatblygu tra buom yn canolbwyntio ar COVID. Yn y cynnig, dywed y Ceidwadwyr wrthym y dylai Llywodraeth Cymru gyhoeddi cynllun adfer ar frys ar gyfer GIG Cymru a fydd yn clirio'r ôl-groniad o driniaethau. Mae arnaf ofn ei fod yn fwlch llydan iawn rhwng Llywodraeth Cymru'n cyhoeddi cynllun a'u bod yn clirio'r ôl-groniad o driniaethau. Rwy'n credu bod hynny'n wir p'un a ydym yn sôn am y GIG yng Nghymru neu yn Lloegr neu'r Alban, er gwaethaf eu strwythurau ychydig yn wahanol.
Rydym yn croesawu'r newid yn GIG Lloegr gyda'r rhaniad prynwr-darparwr yn erydu, yn rhannol am ein bod yn credu ei bod yn ei gwneud yn haws ailintegreiddio'r GIG ar sail y DU—neu Gymru a Lloegr o leiaf. Ond faint o bobl sydd bellach yn aros a pha mor hir y maent yn aros a sut y mae hynny'n dal i waethygu—mae'r newid hwnnw mor fawr o'i gymharu â ble roeddem o'r blaen. Mae arnaf ofn nad yw'n realistig meddwl ein bod yn mynd i ddileu'r ôl-groniad o driniaethau cyn bo hir iawn, neu y byddai mynd ati'n syml i gyhoeddi cynllun ar gyfer Llywodraeth Cymru yn gwneud hynny. Rwy'n credu mai un her wirioneddol bwysig i Lywodraeth Cymru, fel yn rhannau eraill y DU, yw cysylltu'r strategaeth honno o'r hyn sy'n digwydd â'r lefel uchaf er mwyn ceisio clirio'r ôl-groniadau a gwneud hynny gyda chanlyniadau gweddus ar y rheng flaen. Beth bynnag fo'r strwythurau sydd gennym yn ein GIG, mae arnaf ofn na fydd y ffordd y maent yn gweithio ac yn cysylltu â'i gilydd o anghenraid fel roedd pethau o'r blaen, o ystyried maint enfawr yr her a wynebwn, her a fydd, rwy'n ofni, yn parhau am sawl blwyddyn o leiaf. Credaf y bydd hynny'n wir beth bynnag fo'r newidiadau a argymhellwn, ni waeth i ba raddau y credwn y gallai ein newidiadau ymylol ein hunain wella pethau, ac rwy'n argymell ein gwelliant i'r perwyl hwnnw. Mae'r raddfa'n wirioneddol enfawr.