Diolch, Lywydd. Yn ôl ystadegau diweddaraf Llywodraeth Cymru, ym mis Rhagfyr 2020, roedd 25,182 o bobl yn aros dros 36 wythnos am driniaeth, o gymharu â 726 o bobl yn aros am yr un hyd o amser yn 2019 yn ardal Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda. Dyna gipolwg ar un ardal yn unig yng Nghymru, sy'n dangos cynnydd mawr yn nifer y bobl sy'n aros yn daer am driniaeth y GIG. Ac fel y mae Aelodau eisoes wedi dweud, y tu ôl i'r ffigurau hynny mae pobl go iawn yn byw'n bryderus ac mewn rhai achosion, mewn anghysur a phoen difrifol. 

Nawr, yn ystod y cyfnod hwnnw, mae pandemig COVID wedi golygu mai ffocws y GIG oedd mynd i'r afael â'r feirws a'i effaith ar ein pobl a'n cymunedau, ac mae'n rhaid i bob un ohonom dderbyn bod y pandemig wedi cael effaith go iawn ar ein gwasanaethau iechyd a'u gallu i gyflawni llawdriniaethau dewisol a thriniaethau rheolaidd. Dyna pam y cafwyd galwadau y llynedd am sefydlu ysbytai di-COVID fel y gellid gwneud rhywfaint o gynnydd, o leiaf, ar fynd i'r afael â'r ôl-groniad cynyddol o driniaethau ledled y wlad. Fodd bynnag, rydym bellach ar bwynt lle mae'r rhaglen frechu yn gwneud cynnydd sylweddol yng Nghymru, gyda mwy a mwy o bobl yn cael eu brechu bob dydd, a dyna pam y mae'n hanfodol fod Llywodraeth Cymru bellach yn cyhoeddi cynllun adfer penodol ar gyfer mynd i'r afael ag amseroedd aros GIG Cymru ac yn rhoi rhywfaint o obaith i bobl sy'n aros am driniaeth y bydd yr ôl-groniad yn cael sylw ac y byddant o'r diwedd yn cael y driniaeth y maent ei hangen.

Yn sicr, nid fi yw'r unig un sy'n cael gohebiaeth gan bobl sy'n daer eisiau clywed pryd y maent yn debygol o gael y driniaeth sydd ei hangen arnynt, ac mae'r diffyg gwybodaeth a gawsant wrth aros am driniaeth wedi gadael pobl yn rhwystredig ac yn bryderus. Felly, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn ystyried hynny ac o leiaf yn dweud wrth y byrddau iechyd lleol fod angen iddynt gyfathrebu'n well â phobl sy'n aros am driniaeth i egluro eu sefyllfa a'r amgylchiadau lleol.

Mae pryderon difrifol iawn hefyd gan elusennau a sefydliadau megis Rhwydwaith Canser Cymru ynghylch gallu'r GIG i ymdrin ag ôl-groniadau. Er enghraifft, mae'r Athro Tom Crosby o Rwydwaith Canser Cymru wedi rhybuddio bod tswnami digynsail o alw am wasanaethau canser ar y ffordd. Yn wir, gwyddom fod mwy na thraean o gleifion lle ceir amheuaeth o ganser yn aros yn rhy hir i ddechrau eu triniaeth benodol gyntaf, yn ôl set gyntaf Llywodraeth Cymru o ffigurau llwybrau lle'r amheuir canser a gyhoeddwyd yn ddiweddar. A'r achosion y gwyddom amdanynt yn unig yw'r rheini. Mae'r pandemig wedi golygu nad yw llawer o gleifion yr amheuir bod ganddynt ganser wedi cysylltu â'u meddygon teulu, ac felly gallai fod pwysau pellach ar wasanaethau wrth inni ddod allan o'r pandemig, wrth i fwy o bobl adrodd am symptomau posibl wrth eu meddygon teulu. Felly, er mwyn i wasanaethau gael eu datblygu ar gyfer y dyfodol i fynd i'r afael â'r ôl-groniad o driniaethau, rhaid inni hefyd ystyried yr heriau na ellir eu gweld fel y rhain, a fydd yn effeithio ar y galwadau ar ein gwasanaethau GIG yn y dyfodol.

Wrth i Lywodraeth Cymru ddatblygu ei chynllun adfer ar gyfer y GIG, mae sawl mater y mae angen iddi eu hystyried wrth gynllunio'r gwaith o ddarparu gwasanaethau yn y dyfodol. Yn gyntaf, mae angen i Lywodraeth Cymru sicrhau bod seilwaith diagnostig y GIG yn ddigonol i ateb y galw yn y dyfodol yn ogystal â mynd i'r afael â rhestrau aros presennol y GIG, a rhaid i'r Gweinidog a'i swyddogion ystyried modelau darparu cyfredol, yn enwedig wrth i bethau fel ymarfer clinigol a thechnoleg barhau i newid.

Ac yn ail, yng ngoleuni'r pandemig COVID-19, rwy'n gobeithio bod y Gweinidog a'i swyddogion yn archwilio ffyrdd y gallwn ddatblygu cydnerthedd o fewn y GIG yn well fel nad ydym ond yn syrthio'n ôl i'r hen ffyrdd o ddarparu gwasanaethau iechyd. Credaf y gall fod lle i edrych ar sut y gallwn ddefnyddio'r capasiti ychwanegol a ddatblygwyd yn ystod y pandemig, megis capasiti ysbytai maes, i helpu i ddarparu gwasanaethau, yn enwedig yn y tymor byr a'r tymor canolig. Ac felly, wrth ymateb i'r ddadl hon efallai y gall y Gweinidog ddweud ychydig mwy wrthym am y trafodaethau strategol y mae'n eu cael ynglŷn â sut y darparwn wasanaethau iechyd ar ôl pandemig.

Felly, wrth gloi, Lywydd, mae'n hanfodol fod y materion hyn yn cael eu hystyried o ddifrif wrth ddatblygu cynllun adfer ar gyfer GIG Cymru, ac wrth ddatblygu strategaeth sy'n cydbwyso'r angen i fynd i'r afael â'r ôl-groniad a hefyd yn darparu digon o gydnerthedd yn y system i ateb heriau'r dyfodol. Ac o'r herwydd, hoffwn annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig hwn gan y Ceidwadwyr Cymreig. Diolch yn fawr.