Part of the debate – Senedd Cymru am 4:09 pm ar 16 Mawrth 2021.
Diolch am eich datganiad, Gweinidog. Rwy'n mynd i gytuno â chi bod y rhaglen yn wir yn achos llongyfarch mewn rhai achosion, ond mae gennyf rai cwestiynau i chi o hyd lle mae cwestiynau i'w gofyn yma. Rwy'n credu ei bod hi'n bwynt pwysig i'w wneud hefyd bod y cynnydd wedi cyflymu yn ystod blwyddyn anodd, ac fe drof at hynny mewn munud. Rwyf wedi bod yn ddigon ffodus i weld rhai o'r ysgolion sydd wedi'u hadeiladu o ganlyniad i ran band A o'r rhaglen yn fy rhanbarth i, ac mae'n hollol gywir bod yr amgylchedd dysgu yn effeithio ar brofiad y dysgwr yn ogystal â'r staff yno, boed hynny'n teimlo'n fyglyd yn rhai o'r ystafelloedd gorgynnes hynny yr ydym ni i gyd yn syrthio i gysgu ynddyn nhw, neu rewi yn ystafelloedd dosbarth drafftiog oes Fictoria neu hyd yn oed adeiladau mwy modern sy'n cael eu dal gyda'i gilydd yn y bôn gan binnau diogelwch a phlastr gludiog.
O ran band A, daeth y rhan hon o'r rhaglen i ben yn 2019, ond mae saith ysgol a elwodd ar hynny sydd naill ai'n dal i gael eu hadeiladu neu nad ydyn nhw eto wedi dechrau cael eu hadeiladu, sef dwy flynedd ar ôl i'r gronfa gau, i bob diben. Tybed beth y gallwch chi ei ddweud wrthym ni am y rhesymau dros yr amser y mae rhai o'r prosiectau hyn yn ei gymryd ac a allai materion fel lleoliad ysgol newydd fod yn ffactor perthnasol yn yr oedi. Os yw hynny'n wir, a oes dadl dros ddweud bod angen i'r broses ymgeisio, yn sicr wrth inni symud ymlaen, fod yn fwy penodol o ran rhai cwestiynau neu rai agweddau o sicrwydd er mwyn i'r rhaglen adeiladu symud ymlaen yn gyflymach?
O ran band B, yn 2017, dywedodd Llywodraeth Cymru eu bod wedi derbyn gwerth £2.3 biliwn o geisiadau amlinellol strategol; mae'n ffigur yr ydych chi wedi cyfeirio ato eto heddiw. Ond dyma ni yn 2021 a dim ond pedwar o'r prosiectau hynny sydd wedi'u cwblhau, a dim ond gwerth £448 miliwn o waith sydd wedi'i gymeradwyo. Nawr, mae hynny'n 20 y cant, yn fras, o'r £2.3 biliwn y cyfeirir ato. Tybed pam ei bod hi'n cymryd yr amser hwnnw, o gofio mai dim ond am ychydig o flynyddoedd eto y mae'r rhan hon o'r prosiect ar agor, a tybed hefyd a allwch chi ddweud wrthym ni am y cydbwysedd rhwng yr hyn sy'n ysgolion newydd a beth yw adnewyddu, oherwydd mae wedi bod yn anodd iawn cael yr wybodaeth yna. Mae wedi bod yn anodd iawn cael y wybodaeth yna drwy gwestiynau adran yr ymchwilwyr i Lywodraeth Cymru. Ni allaf briodoli ffigurau unigol o hyd i brosiectau unigol o'r wybodaeth sydd gennyf.
Grantiau cynnal a chadw blynyddol—mae hyn yn newyddion gwych, ond byddwn yn synnu os nad yw pob Aelod yma'n dal i dderbyn ceisiadau am gymorth gan wahanol ysgolion. Felly, beth allwch chi ei ddweud wrthym ni ynglŷn â sut y caiff yr arian hwnnw ei ddosbarthu? Os caiff ei ddosbarthu drwy gynghorau lleol, a yw wedi'i neilltuo yn hytrach na'i fod ar drugaredd hawliadau eraill am y grant cynnal refeniw, a pha mor hyderus ydych chi ei fod yn cael ei wario mewn gwirionedd ar gynnal a chadw ysgolion yn hytrach nac unrhyw beth arall?
Ac yna, i orffen, y £15 miliwn ar ddefnydd cymunedol o ysgolion. Ie, ie, ie. Tanlinellais hynny deirgwaith. Tybed pam mae angen inni fod yn gwario arian ar rywbeth a ddylai fod yn digwydd beth bynnag. Mae gennym ni ysgolion cymunedol a ddylai ymddwyn fel ysgolion cymunedol yn barod, ac rwy'n credu y bu hi'n destun siom i ni i gyd nad ydynt. Ac yna, i droi am ennyd at ysgolion Cymru a'r defnydd o'r arian y gwnaethoch chi sôn amdano yn eich datganiad, a yw hynny'n golygu eich bod wedi dargyfeirio arian o brif grwpiau gwariant Cymru, os mynnwch chi, i addysg, neu a yw hyn yn ychwanegiad at y £2.3 miliwn yr ydych chi wedi'i ymrwymo i ysgolion yr unfed ganrif ar hugain? Nid oeddwn yn hollol siŵr beth roeddech chi'n ei ddweud yn y rhan honno o'ch datganiad, felly byddai croeso mawr i unrhyw eglurder ynglŷn â hynny. Diolch.