Mae wedi bod yn fraint cael eistedd fel aelod o Bwyllgor Cyllid Senedd Cymru, ac mae hyn yn arbennig o wir mewn perthynas â gwaith y pwyllgor hwn yn edrych ar Ddeddf Cymru 2014, deddf a arweiniodd at y newidiadau mwyaf i setliad datganoli Cymru mewn dros 800 o flynyddoedd. Hoffwn ddiolch i'r Cadeirydd am ei waith caled ac i fy nghyd-aelodau o'r pwyllgor am gydweithio'n ddyfal, er gwaethaf gwahaniaethau ideolegol a gwleidyddol, ac rwy'n codi fy het ddiarhebol i'r Cadeirydd yn hyn o beth.

Roedd yn galonogol clywed tystiolaeth fod gweinyddu trethi datganoledig yn gweithio'n dda, gan gynnwys gweinyddiaeth Awdurdod Cyllid Cymru, sydd wedi chwarae rhan hanfodol yn y gwaith o weithredu trethi Cymreig yn llwyddiannus. Fodd bynnag, fel y dywedwyd, ceir materion y mae'r adroddiad hwn yn ceisio tynnu sylw atynt—materion sydd o bwys mawr i Gymru. Hoffwn ganolbwyntio fy sylwadau heddiw ar gasgliad 5 yr adroddiad, sef:

'ynghyd â’r angen am dryloywder ar gyfer y penderfyniadau cyllido a wneir gan Lywodraeth y DU, mae’r Pwyllgor o’r farn bod angen proses annibynnol ar gyfer herio’r penderfyniadau hyn.'

Nodaf er gwybodaeth baragraff 276 o'r adroddiad sy'n datgan bod y pwyllgor

'yn pryderu am y mecanwaith a ddefnyddir gan Lywodraeth y DU i wneud penderfyniadau cyllido a’r broses i Lywodraeth Cymru herio penderfyniadau o’r fath. Mae angen tryloywder ar gyfer y penderfyniadau cyllido a wneir gan Lywodraeth y DU, ac mae’r Pwyllgor o’r farn bod angen proses annibynnol ar gyfer herio’r penderfyniadau hyn—nid yw’r llwybr presennol o herio penderfyniadau drwy Gyd-bwyllgor y Gweinidogion yn foddhaol gan nad yw’n ddyfarniad annibynnol.'

Wrth i ddatganoli yng Nghymru aeddfedu, 21 mlynedd wedi iddo ddod i fodolaeth, mae'r angen i Lywodraeth y DU ddangos mwy o barch tuag at bwerau Senedd Cymru, a dealltwriaeth ohonynt, yn amlwg iawn. Ac yn fyr, os caf, roedd Ysgrifennydd Gwladol y DU dros Gymru—ac rwy'n pwysleisio 'dros'—yn ŵr digon hoffus yn wir, ond methodd ateb y cwestiynau a ofynnwyd yn llwyr. Er hynny, a bod yn deg, methodd prif swyddog y Trysorlys ymddangos ger bron y pwyllgor ac ymhellach, ymddengys ei fod wedi methu sicrhau unrhyw dryloywder i'n gwaith craffu o Gymru drwy'r post. Ac ar adeg dyngedfennol pan fo'r DU yn gadael yr UE a'r DU yn adfer cronfeydd strwythurol yr UE, mae hyn, yn fy marn i, yn sarhad sylfaenol ar y lle hwn, ac mae'n cryfhau virement ymreolaeth ariannol blaenorol Cymru yn ôl i Whitehall. Enghraifft o hyn—ac yn groes i eiriau'r Ysgrifennydd Gwladol—yw bod Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, amcan 1, 2, 3 a 4 yn flaenorol, heb gael ei gynnwys yng nghylchoedd ariannu diweddaraf y DU. Felly, bydd yn fater a fydd, mae'n siŵr, yn codi yn yr etholiad sydd i ddod ac yn chweched Senedd Cymru, pan gaiff ei hethol—mater o bwys mawr i Gymru.