Part of the debate – Senedd Cymru am 7:26 pm ar 24 Mawrth 2021.
Diolch yn fawr, Lywydd. Byddai'n dda gennyf pe baem yno yn y Siambr hefyd. Ni allaf gredu bod dros 40 mlynedd ers imi fynd allan i ddosbarthu taflenni dros bleidlais 'ie' yn 1979, ac nid wyf yn credu fy mod yn disgwyl bryd hynny—neu hyd yn oed yn awr, mewn gwirionedd—y byddwn yn diolch i chi i gyd yr holl amser hwn yn ddiweddarach o fainc flaen Geidwadol rithwir yn Senedd Cymru. Mae lle rydym yn awr yn fy atgoffa ychydig o 1979—y math hwnnw o deimlad o aflonyddwch a bygythiad ac ofn a diffyg grym, a'r ymatebion torfol i anghyfiawnderau hirsefydlog. Ond nid wyf yn derbyn y ddadl y bydd datganoli'n arwain yn anochel at annibyniaeth nac y dylid ei ddileu. Fel Ceidwadwr Cymreig, rwy'n dathlu sybsidiaredd—gair ofnadwy—ac rwy'n dathlu pragmatiaeth, yr allwedd i newid a'r allwedd i oroesi i'n holl seneddau a'n hundeb, a gobeithio y bydd yn adfer cywair y drafodaeth yn y Siambr hon hefyd, sydd, yn anffodus, wedi suro ers inni ddod i gysylltiad â gwahanol ffyrdd o edrych ar y byd.
Mae'n wir fod pobl Cymru wedi cymryd mwy o amser nag y byddwn wedi'i obeithio i'w mentro hi gyda phleidleisiau datganoledig. Ond er hynny, cyfeiriodd Kirsty Williams at densiwn creadigol rhwng y Llywodraeth a'r Senedd ddoe, a dyna pryd y mae'r Senedd hon wedi bod ar ei gorau a'n hetholwyr yn cael eu gwasanaethu'n dda. A dyna pryd y mae wedi teimlo'n dda i fod yma. Ond nid ydym bob amser wedi cael hynny. Rydym ni, y Senedd, yn cynrychioli'r bobl; nid dim ond y garfan letchwith ydym ni. Mae angen inni wneud cyfraith dda, mae angen rhwymedïau i hawliau, ac mae'r weithrediaeth hirsefydlog wedi anghofio ein rôl o bryd i'w gilydd.
Os wyf wedi gwneud fy marc yn yr wrthblaid, rwy'n falch, ond nid oes dim yn newid heb gymorth eraill, felly diolch i fy etholwyr am y fraint o'u cynrychioli, a fy staff, sydd wedi ei gwneud mor bosibl eu gwasanaethu, yn enwedig Jayne Isaac, sydd wedi bod gyda mi o'r dechrau. Diolch i fy nghyd-Aelodau pwyllgor a fy staff dros y blynyddoedd, a diolch i Lynne Neagle a Bethan Sayed, a gafodd eu geni i gadeirio eu priod bwyllgorau—Bethan, bydd gennym Pinewood bob amser. A fy nymuniadau gorau i'r Llywydd, y Dirprwy Lywydd, y prif weithredwr a phob un aelod o staff y Comisiwn sy'n cadw'r lle hwn i fynd, yn enwedig i Nia Morgan, y cyfarwyddwr cyllid, am ei hamynedd gyda mi fel Comisiynydd, ac i fy nghyfeillion yn fy ngrŵp a'i arweinwyr am roi i mi'r portffolios a'r pwyllgorau a oedd yn fwyaf addas i mi, yn enwedig i Paul am fy rôl amrywiaeth ac am agor Cymru newydd i mi. A dywedaf wrthych i gyd heb betruso fod y Senedd hon yn ymateb yn well i anghenion Cymru pan fydd yn adlewyrchu ei phoblogaeth. Mae angen i bob plaid, yn enwedig fy un i, roi trefn arnynt eu hunain mewn perthynas â chynrychiolaeth gyfartal, ac nid wyf yn petruso ychwaith i ddweud, er ei bod wedi bod yn llawenydd yn aml ac yn fraint gweithio gyda chi i gyd bob amser, rwy'n credu mai gweithio gyda nifer fwy o fenywod nag mewn unrhyw senedd y gallaf ei chofio sy'n gwneud y galwadau di-stop a'r aberth bersonol yn werth chweil, oherwydd mae'n Senedd lle gall menyw gyffredin fel fi gredu ei bod yn perthyn a lle gall pob dinesydd weld ei bod yn perthyn, felly—