Diolch. Rwy'n sefyll yma yn fy araith olaf ar ôl treulio'r rhan fwyaf o fy ngyrfa yn y Siambr hon. O fod yn Aelod benywaidd ieuengaf y Senedd, mae bywyd wedi newid, oherwydd rwy'n eich gadael ar ôl ymgyrchu'n angerddol yn erbyn anghyfiawnderau ar draws fy rhanbarth a thu hwnt. Rwy'n eich gadael fel person mwy aeddfed, sydd wedi gwneud camgymeriadau ond sydd wedi dysgu oddi wrthynt, fel menyw sy'n dal yn driw i fy egwyddorion, er mor anodd yw hynny i'w wneud yn y gêm hon a elwir yn wleidyddiaeth, ac fel mam newydd falch i Idris.

Mae Llywodraeth Cymru yn Llywodraeth ffeministaidd yn ôl ei honiad ei hun, ond rydym ymhell o fod yn gymdeithas ffeministaidd, na hyd yn oed yn un gyfartal. Dyma fi, gyda'r nos, wedi gollwng fy mhlentyn mewn gofal plant y bore yma, yn methu dweud nos da wrtho. Mae hyn yn wir am bob teulu. Os ydym am i wleidyddiaeth fod yn wirioneddol gynrychioliadol, rhaid inni fynd ymhellach i newid ein diwylliant. Rhaid i'r Senedd nesaf ei gwneud yn flaenoriaeth gynnar. Mae llawer o bobl wedi dweud wrthyf y bydd fy ymadawiad yn golled i Gymru. Mae'n debyg na fydd eraill yn dweud hynny. Ond mae fy newis i, fel cynifer o famau newydd, yn un rwy'n teimlo fy mod wedi cael fy ngorfodi i'w wneud. Fel gwneuthurwyr penderfyniadau, cawsom gyfle i fabwysiadu argymhellion y panel arbenigol ar ddiwygio etholiadol y Cynulliad, ond rydym yn awr yn gweld canlyniad bachu'r enillion hawdd. Bron i 20 mlynedd yn ôl, etholodd Cymru y Senedd 50:50 gyfartal rhwng y rhywiau gyntaf, ond ers 2003, mae wedi bod yn lleihau'n barhaus. Mesurir Llywodraeth wirioneddol ffeministaidd yn ôl ei gweithredoedd, nid ei geiriau. Bu'n rhaid i mi ymgyrchu i gael rhywun a allai weithio yn fy lle dros fy nghyfnod mamolaeth fy hun. Nid oedd gennym broses ar waith ar gyfer Aelod locwm o'r Senedd. Gallem fod wedi mynd i mewn i'r Senedd nesaf yn arwain o'r brig ar gydraddoldeb rhwng y rhywiau, rhannu swyddi, cwotâu amrywiaeth. Mewn cyfnod digynsail, pan fydd menywod yn ofni bod ein hawliau'n crebachu i'r hyn oeddent yn y 1970au oherwydd effaith y pandemig, bydd y Senedd hon yn dod i ben gan wybod y dylai fod wedi gwneud mwy.

Ond rwyf am orffen yma ar yr hyn rwy'n ei wneud orau, sef cefnogi'r rhai sydd angen i mi fod yn llais iddynt. Felly, rwy'n gorffen gydag un alwad derfynol ar ran cenhedlaeth Cymru'r dyfodol. Er gwaethaf y ddadl rymus a gyflwynais ochr yn ochr â Lynne Neagle a Leanne Wood, mae cyfyngiadau mamolaeth yn dal i fod ar waith yng Nghymru. Creodd Llywodraeth Cymru asesiad risg yn ôl ym mis Tachwedd, ac eto dyma ni ym mis Mawrth ac nid oes dim wedi newid. Ond i leiafrif bach iawn, mae menywod beichiog yn geni eu plant ar eu pen eu hunain, heb gefnogaeth partner geni tan y camau olaf o esgor. Felly, ar ran y tadau sy'n cysgu mewn ceir a chysgodfannau bysiau fel nad ydynt yn colli genedigaeth eu plentyn, y menywod sy'n dioddef drwy gamesgoriad heb neb i ddal eu llaw, y mamau newydd, fel fi, sy'n dod o'r ysbyty ar ôl llawdriniaeth fawr oherwydd bod angen cefnogaeth ein partner arnom, a'r babanod, y rhai heb unrhyw lais sy'n dioddef fwyaf, rhowch ddiwedd ar y cyfyngiadau hyn. Mae COVID-19 yn ddifrifol iawn, ond o ystyried mai hunanladdiad yw'r achos marwolaeth mwyaf ymhlith mamau newydd yn y flwyddyn gyntaf ar ôl rhoi genedigaeth, mae diogelu eu hiechyd meddwl hefyd yn fater o bwysigrwydd cenedlaethol. Gweithredwch, rhowch ddiwedd ar y cyfyngiadau hyn, ac atgoffwch fenywod a theuluoedd yng Nghymru nad ydynt wedi cael eu hanghofio, eu bod yn bwysig.

Diolch. Viva gweriniaeth Cymru.