Part of the debate – Senedd Cymru am 7:32 pm ar 24 Mawrth 2021.
Wel, nid oedd i fod i orffen fel hyn, oedd e? Roeddem i gyd i fod i fynd i ryw westy lleol lle gallwn fod wedi prynu diod i chi i gyd a dweud diolch—diolch yn fawr am eich cwmnïaeth, am y cyfeillgarwch, am y berthynas drawsbleidiol a fu rhyngom dros y blynyddoedd. Rwy'n mynd i weld colli llawer iawn ohonoch, ac rwy'n dymuno'n dda i chi i gyd, beth bynnag y byddwch yn ei wneud—sefyll etholiad, ceisio dod yn ôl. Dim gormod o lwc dda i rai o'r pleidiau eraill efallai, ond fel unigolion. Oherwydd un o'r pethau rwyf wedi ei werthfawrogi'n fawr yn y Senedd hon yw'r gallu mewn gwleidyddiaeth i ffurfio cyfeillgarwch drawsbleidiol, ac mae hynny'n rhywbeth yr hoffwn i'r Senedd nesaf ei gofio mewn gwirionedd, a'i gofio'n dda.
Un o'r pethau trist iawn yw bod y bwrdd taliadau wedi lleihau cymaint ar allu pobl i aros yn hwy ar ôl gwaith a dod i adnabod ei gilydd fel na allwn sgwrsio, siarad mewn coridorau, yr adnabyddiaeth real honno rwy'n ei chofio o'r ychydig Seneddau cyntaf roeddwn yn Aelod ohonynt. Ac mae'n bwysig iawn, os ydych chi'n Aelod newydd dros Lafur, Plaid Cymru neu'r Ceidwadwyr, neu unrhyw blaid arall, a'ch bod yn ymuno—edrychwch ar yr hyn sydd wedi digwydd yn y pumed Senedd hon, pa mor anodd y bu i rai pobl deimlo eu bod wedi'u hintegreiddio yn y corff gwleidyddol. A pham y mae hynny'n bwysig? Yn fy marn i, mae'n bwysig oherwydd mae mwy na gwleidyddiaeth yn unig ar waith. Democratiaeth ydyw, ac mae angen inni goleddu'r ddemocratiaeth honno a gwneud iddi dyfu. Credaf mai dyna'r ffordd i'w wneud, cael meinciau cefn cryf, pwyllgorau cryf, grwpiau trawsbleidiol cryf, i ddwyn pa Lywodraeth bynnag sydd mewn grym i gyfrif, ac nid Llywodraeth y dydd yn unig, ond pob un o'n pleidiau. Oherwydd mae rhan i'w chwarae gan y garfan letchwith, Aelodau'r meinciau cefn, yr unigolion sydd â safbwyntiau cryf, ac mae'n ein gwneud i gyd yn well.
Ni allaf ddod â hyn i ben heb ddweud un peth arall, sef ei bod wedi bod yn fraint enfawr cael cynrychioli Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro. Lle arall y gallai merch o Loegr fod wedi dod iddo a chael plant sy'n Gymry, gŵr o'r Alban, ar ôl teithio'r byd, ac rwyf wedi teimlo cymaint o groeso ac yn gymaint o ran o'r etholaeth honno? Ac rwy'n gweddïo'n fawr y bydd pwy bynnag sy'n ei chael hi nesaf yn ei charu cymaint â mi. Mae gan bobl farn amdani; maent yn gweld bryniau gwyrdd tonnog Sir Gaerfyrddin neu draethau tywod Sir Benfro, ond fel cymaint o Gymru, mae'n feicrocosm o lawer o wahanol bobloedd, llawer o wahanol ddiwylliannau, llawer o wahanol grefyddau, o'r cyfoethog iawn i'r rhai heb ddim byd o gwbl. P'un a wnaethant bleidleisio drosof fi neu dros unrhyw un arall, maent oll yn etholwyr annwyl i mi ac rwyf wedi bod yn falch iawn o'u cynrychioli ac o'u cynrychioli yma, oherwydd yn yr etholaeth mae llawer o bobl a allai eu helpu gyda materion gofal cymdeithasol neu faterion gofal iechyd, ond fi yw'r unig un—. [Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gennyf, roedd hynny i fy atgoffa, Lywydd, mai dim ond tair munud sydd gennyf; ni allaf ei ddiffodd. Ond roeddwn am ddweud am bawb ohonom yma yn y Senedd, ni yw'r unig bobl sy'n gallu cynrychioli ein hetholaethau. Dyma ein prif swydd. Dyma lle mae'n rhaid inni wneud i bethau weithio dros Gymru. Diolch, ac edrychwch ar ôl eich hunain. Byddaf yn gweld eich colli i gyd.
A gyda llaw, nid wyf yn ymddeol—rwyf am wneud hynny'n glir iawn—felly rwy'n gobeithio eich gweld i gyd eto mewn bywyd gwahanol. Cymerwch ofal.