Part of the debate – Senedd Cymru am 11:18 am ar 12 Ebrill 2021.
Mae hi'n fraint arbennig o drist ond hefyd arbennig o briodol ein bod ni'n cwrdd heddiw ar achlysur fel hyn i goffáu Iarll Meirionnydd a'r Tywysog Philip ac, wrth gwrs, Dug Caeredin. Rydym ni wedi cael y cyfle, lawer ohonom ni, i gwrdd ag o ar achlysuron ffurfiol ac anffurfiol. Ac mewn gwladwriaeth megis y Deyrnas Unedig, sydd wedi ei strwythuro yn ddemocratiaeth gymdeithasol ond sydd hefyd â brenhiniaeth yn bennaeth y wladwriaeth, mae angen pobl ddeallus i fod yn ymgymryd â'r swyddi hynny. Ac o'm mhrofiad i o'r Dug, roedd o'n ddeallus, yn frwdfrydig ac yn ddi-ben-draw ei gwestiynau. Ychydig a feddyliais i fel plentyn, disgybl ysgol gynradd, y tro cyntaf i fi ei weld o yn y cnawd, y byddwn i'n dod i'w weld o'n aml iawn yn hwyrach yn fy ngyrfa. Dwi'n cofio'r digwyddiad yn dda; roedd y trên brenhinol yn teithio'n araf deg drwy ddyffryn Conwy, er mwyn iddo fo gael cyfle i gyfarch y disgyblion cynradd oedd yn sefyll ar un ochr i'r lein. Ac mae'r math yna o barodrwydd i ymdrin â phobl yn nodwedd arbennig ar ei yrfa.
Ond dwi am ddweud gair yn bennaf am ei ddiddordeb gwbl unigryw o mewn materion ffydd. Wrth gwrs, fe briododd o â phennaeth y wladwriaeth Brydeinig, a gan fod yr eglwys yn Lloegr ddim eto wedi'i datgysylltu, roedd yn rhaid iddo fo fod yn Anglican yn Eglwys Loegr. Ond wnaf i byth anghofio'r cwestiynau ofynnodd o imi ar ôl gwasanaeth a gawson ni yn eglwys Fair Forwyn yn y bae yn un o'n hagoriadau seneddol—neu agoriad y Cynulliad Cenedlaethol, fel roedd o yr adeg honno—ac, fel y gŵyr rhai ohonoch sy'n gyfarwydd â Bae Caerdydd, mae eglwys Fair Forwyn, sydd yn rhan o'r Eglwys yng Nghymru erbyn hyn, wrth gwrs, wedi'i lleoli drws nesaf i'r eglwys Uniongred Roegaidd, ac roeddem ni wedi ceisio trefnu yn y gwasanaeth hwnnw i adlewyrchu yr holl gymunedau ffydd a'r holl ieithoedd oedd yn rhan o'r cymunedau hynny yng Nghymru er mwyn dangos bod yna draddodiad cryf o gydweithio rhwng cymunedau ffydd wedi bod yng Nghymru ar hyd y blynyddoedd, ac yn arbennig felly yn ein datganoli newydd. Ac felly, fe gafwyd salm wedi ei chanu mewn Hebraeg, ac fe ddarllenwyd yr efengyl mewn Groeg, ac, wrth gwrs, fe ddefnyddiwyd yr ieithoedd Cymraeg a Saesneg yn gyfartal yn y gwasanaeth. Ac ar y diwedd, dyma fo'n dod ataf i ac yn edrych arnaf, ym myw fy llygad—fel y byddai fo'n gwneud i bawb roedd o'n siarad â nhw—a gofyn yn Saesneg, wrth gwrs: