Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 8 Mehefin 2021.
Diolch. Diolch yn fawr am y cwestiynau yna. Croeso i'ch swydd, ac roeddwn i'n falch iawn o'ch clywed chi'n siarad am yr arwyr di-glod sy'n ofalwyr di-dâl. Rwy'n credu ein bod ni'n sicr yn rhannu'r safbwyntiau hynny.
Yn sicr, nid yw £3 miliwn yn swm enfawr o arian, ond mae hyn yn ychwanegol at bopeth arall yr ydym yn ei wneud. Nid ydym yn dechrau o'r newydd gyda £3 miliwn. Wrth gwrs, y prif wasanaethau y dylai gofalwyr di-dâl eu cael fyddai drwy wasanaethau statudol yr awdurdod lleol, ac o dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 mae gan ofalwyr di-dâl yr hawl i gael asesiad yn eu rhinwedd eu hunain, ac i'r awdurdod lleol ddiwallu eu hanghenion wedyn. Felly, dyna sail y gwasanaeth yr ydym yn ei roi, ac mae'r grantiau nad ydyn nhw wedi eu neilltuo sy'n dod gan Lywodraeth Cymru i fod yn benodol i fynd i'r afael â materion arbennig. Ni fyddwn i eisiau i'r Aelod feddwl mai dyma'r cyfan yr oeddem yn ei wneud ar gyfer gofal seibiant; mae hyn yn ychwanegol at bopeth arall yr ydym yn ei wneud ar gyfer gofal seibiant.
Ond rwy'n derbyn yn llwyr nad ydym ni wedi gallu cyrraedd pawb a bod angen ymdrech enfawr arnom, yn enwedig i ofalwyr di-dâl i gydnabod y gwaith y maen nhw'n ei wneud eu hunain, gan nad yw llawer o bobl yn ystyried eu hunain yn ofalwyr di-dâl. Maen nhw'n credu mai dyma'r peth naturiol i'w wneud, mai dyma eu hanwyliaid, ac felly dyma'r hyn y maen nhw'n ei wneud fel mater o gariad, mewn gwirionedd. Mae'n beth mawr, ac rwy'n credu mai un o themâu Wythnos y Gofalwyr eleni yw cydnabod gwelededd gofalwyr, ceisio gwneud gofalwyr yn fwy gweladwy fel eu bod wedyn yn ymwybodol o'r cyfleoedd sydd ar gael—ond yn sicr nid digon, ac rwy'n derbyn yn llwyr nad ydym yn cyrraedd pawb.
O ran y cwestiynau eraill a ofynnodd yr Aelod, rwy'n gwybod bod Plaid Cymru wedi ymrwymo i wasanaeth iechyd a gofal cymdeithasol. Rydym ni yn ystyried fframwaith gofal cymdeithasol cenedlaethol, a byddwn yn edrych ar hyn y tymor hwn. Yn amlwg, nid yw lwfans gofalwyr wedi ei ddatganoli, felly mae hynny'n golygu nad oes gennym ni unrhyw ddulliau o ddylanwadu ar lwfans gofalwyr ar hyn o bryd.
Rydym ni yn awyddus i fod â mathau mwy hyblyg o seibiant, ac rwy'n credu bod hynny'n golygu y gallem ni helpu gofalwyr a oedd yn dymuno mynd i ddosbarthiadau celf neu rywbeth gwahanol, er enghraifft—rhywbeth nad yw'n dilyn y math traddodiadol o seibiant lle mae rhywun, efallai y person sy'n cael gofal, yn mynd i ffwrdd i aros mewn cartref am ychydig o ddyddiau. Rwyf i yn credu bod lle o hyd i'r math hwnnw o seibiant, ond i edrych ar ffyrdd eraill o gael seibiant. Er mwyn sicrhau cysondeb, rydym yn edrych, gyda Phrifysgol Bangor ac Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru, ar system decach er mwyn i ni allu mesur y mathau o brosiectau yr ydym yn eu datblygu a gweld pa mor effeithiol ydyn nhw. Felly, rydym yn sicr yn mynd i'r afael â'r mater hwnnw.
Rwy'n credu bod yr ymchwil yn bwysig iawn yn rhan o hyn. Soniais hefyd yn fy natganiad am y gwaith y mae'r Alban wedi ei wneud. Es i i'r Alban i edrych ar eu darpariaeth gofal seibiant, ac maen nhw'n gwneud llawer gyda 'respitality', gan weithio gyda'r diwydiant lletygarwch, ac fe wnaethom ni weithio gyda nhw. Maen nhw mewn gwirionedd yn rhoi £3 miliwn y flwyddyn hefyd i ymdrin â'r mathau hyn o faterion ychwanegol, felly rwy'n obeithiol y gallwn ni ddysgu ychydig mwy ganddyn nhw wrth i ni symud i mewn i hyn.