Diolch, James Evans, Aelod o'r Senedd hon, am arwain ar ddadl mor bwysig ac am sicrhau cefnogaeth drawsbleidiol y gwrthbleidiau i reoliadau dinistriol parth perygl nitradau Llafur Cymru a'r Democratiaid Rhyddfrydol. Siaradaf eto i gofnodi fy ngwrthwynebiad llwyr, a'r effaith andwyol y bydd parth perygl nitradau Cymru gyfan yn ei chael ar amaethyddiaeth yng Nghymru. Hoffwn hefyd alw ar bwyllgor newydd y Senedd sy'n gyfrifol am amaethyddiaeth ac am ddŵr i adolygu'r rheoliadau hyn ar frys.

Fel y dywedais droeon o'r blaen, mae'r asesiad effaith rheoleiddiol yn amcangyfrif y gallai cost cyfalaf ymlaen llaw y cynllun hwn fod cymaint â £360 miliwn. Mae hynny £347 miliwn yn fwy na'r cymorth a gynigir gan Lywodraeth Cymru a £99 miliwn yn fwy na chyfanswm yr incwm diweddaraf o ffermio yng Nghymru. Eisoes, rydym yn ymwybodol o rai ffermwyr tenant sy'n wynebu argyfwng yn awr gyda'u landlordiaid, a gwyddom am fanciau sy'n amharod i dalu'r bil, ac mae undebau ffermio'r DU bellach yn rhybuddio bod y diwydiant llaeth yn wynebu blwyddyn heriol iawn yn sgil costau cynhyrchu cynyddol a phrisiau llaeth amrywiadwy.

Felly, ni fydd yn syndod i chi glywed bod costau ychwanegol bodloni rheoliadau dŵr yn gwneud y sefyllfa'n waeth o lawer. Yn wir, rhybuddiodd elusen flaenllaw ym maes iechyd meddwl yn y byd amaeth fod y rheoliadau hyn yn debygol o achosi straen aruthrol i ffermwyr. Nododd eich memorandwm esboniadol eich hun, a dyfynnaf:

'Cydnabyddir hefyd effaith negyddol bosibl gofynion rheoleiddiol ychwanegol ar les meddyliol, yn arbennig pan fo heriau economaidd neu iechyd eraill eisoes yn bodoli.'

Felly, rydych chi'n cydnabod y ffaith bod hyn yn mynd i achosi salwch meddwl, ac rydym newydd gael cwestiynau am iechyd meddwl. Nid yw'n gwneud synnwyr. Gwn eisoes am nifer o deuluoedd ffermio yng Nghymru sy'n buddsoddi pob ceiniog yn ôl yn eu busnes, ac yn awr mae rhai o'r rheini hyd yn oed yn ystyried cau. Maent wedi anobeithio.

Byddai hyn hefyd yn ddinistriol i'r iaith Gymraeg. Mae 43 y cant o weithwyr amaethyddol yn siarad Cymraeg, o'i gymharu â 19 y cant o'r boblogaeth yn gyffredinol. Argymhellodd adroddiad 'Iaith y Pridd' y dylai Llywodraeth Cymru weithredu drwy sicrhau bod polisïau'n cefnogi diwydiannau ar ein ffermydd teuluol. Rhaid gofyn o hyd a yw'r rheoliadau'n cyd-fynd ag adran 4 o Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, ac yn enwedig y nod o gael diwylliant bywiog lle mae'r Gymraeg yn ffynnu.

Rhaid inni ofyn ichi hefyd, Weinidog: pam nad ydych chi hyd yn oed yn gweithredu er lles gorau ein hamgylchedd? Mae llawer o'n buchesi sugno, sy'n gwneud cyfraniad hanfodol i fioamrywiaeth drwy reoli rhai o'n cynefinoedd pwysicaf, bellach yn mynd i gael eu colli, ac mae CNC wedi rhybuddio y bydd y rheolau newydd yn arwain at y canlyniad gwrthnysig o wneud ansawdd dŵr yn waeth, gan chwalu llawer o'r pwyntiau a wnaeth Joyce Watson. Cyflwynir y parth perygl nitradau ar adeg pan fo hyd yn oed cyfarwyddwr gweithredol CNC ar gyfer tystiolaeth, polisi a thrwyddedu wedi sôn am ostyngiad cyson yn nifer yr achosion o lygredd yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf. Mae honno'n duedd amlwg ar i lawr a welwyd dros y tair blynedd diwethaf, ac mewn gwirionedd, ni fu unrhyw ddigwyddiadau mewn rhannau enfawr o Gymru dros y degawd diwethaf.

Fel y dywedais o'r blaen, mae'n rhaid rhoi cyfle go iawn i'r dull gwirfoddol. Ni chafodd dull ffermio'r 'faner las' ei gefnogi gan Lywodraeth Cymru pan wnaeth ffermwyr gais am gyllid drwy gynllun rheoli cynaliadwy'r cynllun datblygu gwledig. Er bod canlyniadau prosiectau a safonau dŵr wedi'u rhannu mewn llythyrau gyda'r Gweinidog a'r Prif Weinidog ym mis Mawrth 2020, gan gynnwys argymhellion ar gyfer y camau nesaf, ac ymateb wedi'i gyhoeddi gan swyddogion yn nodi y byddai ystyriaeth fanwl yn cael ei rhoi i'r safon dŵr, yn anffodus nid yw NFU Cymru wedi cael unrhyw ateb. A chyn cefnogi'r rheoliadau, nid oedd y Gweinidog wedi ymateb i'r adroddiad cynnydd a'r 45 o argymhellion gwahanol a anfonwyd gan is-grŵp fforwm rheoli tir Cymru ar lygredd amaethyddol ym mis Ebrill 2018.

Mae'n ymddangos i mi, ac yn amlwg i rai o'n Haelodau newydd, fod Llywodraeth Cymru yn diystyru arbenigwyr amaethyddol ac yn peryglu dyfodol yr amgylchedd, yr iaith Gymraeg, iechyd meddwl a ffermio yng Nghymru. Mae Plaid Cymru a'r Ceidwadwyr Cymreig yn rhoi ein gwahaniaethau gwleidyddol o'r neilltu i wneud y peth iawn a chefnogi'r cynnig hwn. Rwy'n gofyn: a fydd Llafur Cymru ac Aelod etholedig newydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru yn gwneud yr un peth, neu a ydych chi'n mynd i fradychu'r Gymru wledig unwaith eto? Diolch.