7. Beth yw amserlen Llywodraeth Cymru ar gyfer cyflwyno terfyn cyflymder diofyn o 20 mya mewn ardaloedd trefol? OQ56618

Ar ôl cwblhau'r gweithdrefnau statudol angenrheidiol, bwriedir cyflwyno terfyn diofyn o 20 mya yn genedlaethol ym mis Ebrill 2023.

Diolch yn fawr iawn am hynna, Prif Weinidog. Yn amlwg, mae'n ddiddorol gweld bod llawer o ddiddordeb mewn diogelwch ar y ffyrdd yn y cwestiynau heddiw, yn ogystal â'r effaith ar lygredd aer ac ar allyriadau carbon. Hoffwn ganolbwyntio ar effaith goryrru ar blant, oherwydd rydych chi'n dweud mai perswadio pobl yw'r ffordd fwyaf effeithiol o wneud rhywbeth am y pethau hyn, ond, yn anffodus, yn fy etholaeth i, mae gennym ni nifer sylweddol o yrwyr sy'n credu bod ganddyn nhw hawl gan Dduw i yrru'n gyflym heibio mynedfeydd ysgolion, i beidio â stopio i gerddwyr ar groesfannau sebra, hyd yn oed pan mai plant ydyn nhw, a hefyd i barcio ar linellau igam-ogam gwaharddedig yr ydych chi'n aml yn eu gweld o amgylch ysgolion, yn ogystal ag o amgylch croesfannau sebra. Ac mae'n amlwg nad yw hynny yn helpu'r ffaith bod gennym ni un o'r cyfraddau marwolaethau cerddwyr sy'n blant uchaf yn Ewrop, gan ddilyn yn agos y tu ôl i'r Alban a Gogledd Iwerddon. Felly, sut mae deddfu ar gyfer terfyn o 20 mya mewn ardaloedd preswyl fel y sefyllfa ddiofyn—? Sut y bydd hynny yn effeithiol os na allwn ni newid y diwylliant hwn o anwybyddu'r gyfraith fel y mae hi'n bodoli ar hyn o bryd?

Llywydd, mae'r Aelod yn gwneud nifer o bwyntiau pwysig iawn. Mae cerddwyr bum gwaith yn fwy tebygol o gael eu lladd ar 30 mya o'i gymharu â thraffig yn symud ar 20 mya, felly mae lleihau cyflymder yn lleihau damweiniau ac yn achub bywydau. Ac mae hynny yn arbennig o bwysig i blant, fel y mae'r Aelod wedi ei ddweud. Rydym ni wedi sôn am gyfres o bethau rhyng-gysylltiedig y prynhawn yma o ran llygredd aer a thraffig. Gallwn fod wedi dweud, ac efallai y dylwn i fod wedi dweud yn fy ateb i'r cwestiwn cyntaf un y prynhawn yma, Llywydd, mai diogelu iechyd ein plant rhag llygredd aer yw prif thema Diwrnod Aer Glân yng Nghymru ddydd Iau. Ac fe'n hatgoffwyd ni gan Darren Millar yn gynharach o farwolaeth drist iawn person ifanc yn ei etholaeth ef, a bydd yr Aelodau yn siŵr o fod yn ymwybodol o farwolaeth Ella Adoo-Kissi-Debrah, plentyn ifanc, y daeth y crwner i'r casgliad bod ei marwolaeth wedi ei hachosi gan sefydliad a gwaethygiad asthma a achoswyd gan aer llygredig yn y dref a'r stryd lle'r oedd hi'n byw.

Felly, mae'r rhain yn bwyntiau pwysig iawn, yn wir, y mae'r Aelod yn eu codi, ac efallai nad ydyn nhw mor besimistaidd ag yr awgrymwyd efallai ar ddiwedd un ei chwestiwn am y posibilrwydd o newid diwylliant. Mae newid diwylliant bob amser yn ymddangos yn anodd iawn, ond yn ystod ein hoes ein hunain, rydym ni wedi ei weld yn digwydd. Pan eisteddodd y Cynulliad cyntaf un ar ôl yr etholiadau ym 1999, roedd pobl yn ysmygu mewn swyddfeydd, yn ysmygu mewn ffreuturau, yn ysmygu ar y bws ar y ffordd i'r gwaith, yn ysmygu pan oedd plant yn bresennol wrth y bwrdd, a nawr ni fyddem ni'n meddwl, fyddem ni, am wneud hynny, a dim ond 20 mlynedd yn ddiweddarach yw hyn. Rwy'n credu pe byddem ni wedi dweud yn ôl bryd hynny y gallem ni newid diwylliant ysmygu yn y ffordd honno, byddem ni wedi meddwl bod hynny yn beth eithaf uchelgeisiol i'w wneud. Felly, rwy'n credu y gall newid diwylliant ddigwydd, ac mae'n digwydd drwy gyfuniad o ymdrechion.

Fel y dywedais yn fy ateb cynharach i Huw Irranca-Davies, rwy'n credu mai'r ffordd orau o ddechrau yw drwy berswadio ac annog pobl—hyd yn oed pobl sy'n gwneud pethau drwg iawn, fel y dywedodd yr Aelod, o amgylch ysgolion ac yn y blaen. Nid wyf i'n credu bod demoneiddio pobl yn newid meddyliau pobl ac nid yw'n newid y ffordd maen nhw'n ymddwyn. Mae'n rhaid i ni allu gwneud dadl iddyn nhw bod gwneud rhywbeth yn wahanol yn well iddyn nhw ac i'r bobl sy'n bwysig iddyn nhw. Yna mae angen i ni gymryd y math o gamau cadarnhaol y cyfeiriais atyn nhw hefyd mewn ateb cynharach—yr holl bethau yr ydym ni'n eu gwneud fel Llywodraeth Cymru i greu'r seilwaith hwnnw ar gyfer teithio llesol, er mwyn sicrhau bod cludiant cyhoeddus ar gael ac yn fwy hygyrch. Yna, mae'n rhaid i ni gael gorfodaeth. Ac rydym ni'n gwybod, pan fydd pobl yn parcio yn fwriadol ar linellau melyn dwbl y tu allan i ysgolion, gan achosi'r peryglon posibl y maen nhw'n eu hachosi, yna mae'n rhaid mai gorfodaeth yw'r ateb weithiau pan fo perswâd wedi methu.

Felly, mae gweithredu gan y Llywodraeth yn bwysig, ond nid yw ond rhan o'r ffordd y gallwn ni sicrhau bod y newid diwylliant y mae Jenny Rathbone wedi cyfeirio ato yn digwydd. Nid wyf i'n credu y dylem ni ddiystyru, Llywydd, y posibilrwydd y gallai barn y cyhoedd eisoes fod ar y blaen i'r awydd am weithredu gwleidyddol yn yr union ffordd a welsom ni gydag ysmygu; rwy'n cofio'r dadleuon yn y fan yma, lle'r oedd llawer o ofn ein bod ni rywsut ar y blaen i ble'r oedd y cyhoedd, ac yn y pen draw roedd y cyhoedd yno o'n blaenau ni. 

Ac yn olaf, cwestiwn 8, Altaf Hussain.