1. Cwestiynau i’r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru ar 23 Mehefin 2021.
7. A wnaiff y Gweinidog ymrwymo i adolygiad annibynnol o'r fformiwla bresennol ar gyfer ariannu awdurdodau lleol yng Nghymru? OQ56642
Gwnaf. Mae'r fformiwla ariannu’n cael ei datblygu a'i chynnal ar y cyd â llywodraeth leol. Os oes gan lywodraeth leol, drwy lais cyfunol Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, gynigion ar gyfer gwahanol ddulliau neu os ydynt yn awyddus i gael adolygiad ffurfiol o'r fformiwla, mae croeso iddynt gynnig hyn.
Diolch, Weinidog. Rwy'n gwerthfawrogi'r ymateb. Codaf hyn gyda chi gan fod gennyf rai pryderon difrifol nad yw'r fformiwla ariannu gyfredol yn addas at y diben mwyach. Fe'i rhoddwyd ar waith sawl blwyddyn yn ôl—gwyddom hanes hynny—ac efallai ei bod yn iawn bryd hynny, ond ni chredaf ei bod yn iawn ar gyfer y sefyllfa rydym ynddi bellach.
Fel rhywun a fu’n arweinydd cyngor am amser maith, rwyf wedi gweld y gwahaniaeth cynyddol rhwng cyllid a chronfeydd wrth gefn amryw o gynghorau ac rwyf wedi dadlau bod y system wedi dyddio a bod angen ei hadolygu. Ar hyn o bryd, rydym yn gweld amrywio cyllid y pen o'r boblogaeth o £1,000 i dros £1,700 y pen, gyda disgwyl y bydd cynghorau sy’n cael llai o gyllid yn parhau i droi at godiadau yn y dreth gyngor i wneud iawn am y diffygion, ac nid yw hyn yn gynaliadwy. Weinidog, a ydych yn credu y bydd cydnabod natur wledig, teneurwydd poblogaeth a chost uned uwch darparu gwasanaethau mewn awdurdodau gwledig mawr yn hollbwysig mewn unrhyw fformiwla neu ddull diwygiedig o ariannu awdurdodau lleol?
Wel, mae'r fformiwla ariannu hon yn cael ei datblygu mewn ymgynghoriad â llywodraeth leol i sicrhau bod gwahanol ffactorau'n cael eu trin yn deg, ac wrth gwrs, mae aelodau annibynnol yr is-grŵp dosbarthu yno i sicrhau nad oes tuedd o blaid neu yn erbyn buddiannau unrhyw awdurdod penodol, ac maent, wrth gwrs, yn nodi materion technegol. Ond mae'n wir fod y fformiwla'n ceisio ystyried ystod o bethau. Felly, fe fyddwch yn gwybod yn sir Fynwy mai un o'r rhesymau pam fod sir Fynwy'n cael setliad grant is nag eraill yw oherwydd y gallu mwy yn gymharol sydd gennych i godi’r dreth gyngor o gymharu â chynghorau eraill, a bod y data a ddefnyddir yn y setliad yn adlewyrchu’r ffaith bod gan sir Fynwy lai o amddifadedd o gymharu ag ardaloedd eraill o Gymru, a chredaf fod ystyried amddifadedd mewn ardaloedd a'n hangen i ddarparu gwasanaethau yn gwbl allweddol i'r fformiwla. Ond golyga hefyd, yn 2021-22, fod setliad sir Fynwy wedi cynyddu 3.9 y cant, ac roedd hynny’n uwch na chyfartaledd Cymru. Felly, pan fyddwch yn tynnu nifer o ffactorau ynghyd, rydych yn cael yr ymatebion gwahanol hyn. Ond credaf fod mynd i'r afael ag amddifadedd yn gwbl allweddol ac ni fyddwn yn dymuno gweld unrhyw newid i fformiwla yn symud oddi wrth hynny.
Yn olaf, cwestiwn 8, Janet Finch-Saunders.